Onze collega Dr. ir. Haico van Nunen is lector Duurzame Renovatie bij het Kenniscentrum Duurzame Havenstad van Hogeschool Rotterdam. Zijn expertise ligt bij de opschaling van de verduurzamingsopgave van de bestaande woningbouw. In het kader van dit lectoraat is er een video gemaakt waarin hij zijn visie uiteenzet. De grootste uitdaging is volgens Haico op dit moment: hoe zorgen we voor opschaling van duurzame woningrenovaties en hoe realiseren we er dus 270.000 per jaar?
 
Binnen het lectoraat worden kennis, inzicht en oplossingen ontwikkeld voor de transitie naar een duurzaam Rotterdam door middel van praktijkgericht onderzoek. Dit onderzoek wordt gedaan door docenten en studenten. Kenmerkend van een hogeschool is dat het toegepast onderzoek is, dus direct gerelateerd aan de praktijkopgave. Studenten die bij dit kenniscentrum afstuderen zijn als ‘renovatie-expert’ klaar voor de nabije toekomst en kunnen een grote impact maken binnen de onderhoud- en renovatiesector.
 
Bekijk de video hier.

Een integrale afweging voor de aanpak van een complex is essentieel voor het bereiken van het gewenste resultaat. Woningcorporatie Talis heeft dat gedaan in hun aanpak voor vijf flatblokken aan de Nijmeegse Voorstenkamp. Het complex was toe aan een grootonderhoudsbeurt. Met de realisatie van dit onderhoud wilde Talis de uitstraling van dit jaren ’70 complex op een circulaire wijze verbeteren mét oog voor betaalbaar wonen. Voordat de plannen verder werden uitgewerkt en de stap richting een uitvraag voor de markt werd gezet, wilde Talis inzicht hebben of dit moment kon worden aangegrepen om een hogere duurzaamheidsprestatie (gericht op energiebesparing) te realiseren. BouwhulpGroep heeft ook hiervoor de mogelijkheden aangedragen. Voor dit onderdeel verwijzen we naar een eerder nieuwsbericht.
 
Het complex aan de Voorstenkamp is gebouwd in 1978 en bestaat uit 125 woningen verdeeld over vijf woongebouwen. De woningtypes variëren van kleine studio’s tot maisonnettes. Voor dit project is de volledige breedheid van ons bureau ingezet. In de onderzoeksfase hebben onze onderzoekers en duurzaamheidsadviseur een rol gespeeld. Bij de planvorming was BouwhulpGroep architect en projectleider vastgoed. Hierdoor zijn zowel proces, als techniek, als het uiterlijk ‘verduurzaamd’! Eén van de opgaves was het verbeteren van de uitstraling van het complex. Zowel de buitenzijde als de gemeenschappelijke ruimtes én de toegang van het complex zijn qua uiterlijk zodanig opgefrist dat er weer met trots in gewoond kan worden!
 
Samen met één van de vaste RGS partners van Talis, Quadrant, worden de plannen gerealiseerd.

Vorige week woensdag is op de Frans-Duitse cultuurtelevisiezender ARTE onze ’30 seconden toets voor de eerste keer uitgezonden. In het half uur durende programma worden de mogelijkheden van kunstmatige intelligentie bij het behalen van het doel van het renoveren van 1000 woningen per dag onderzocht. Onze ’30 seconden toets helpt bewoners om vanuit een circulaire visie hun woning stap-voor-stap te renoveren. En hierbij voeren ze zelf de regie! Juist door de combinatie van zowel de financiering als de garantie op capaciteit en kwaliteit doorbreekt de barrière van het ontbreken van een goed renovatie aanbod voor particuliere woningeigenaren!
 
Doordat we op een slimme manier openbare online data combineren met onze eigen kennis en ervaring van 500.000 gerenoveerde woningen via onze applicatie kunnen bewoners binnen slechts 30 seconden de eigenschappen en mogelijkheden van hun eigen woning verkennen. Hierna brengen ze met een zelfopname hun woning verder in kaart waarna ze een persoonlijk woningpaspoort kunnen aanvragen. Hierin staat een verduurzaming- en woningverbeteradvies voor hun woning met een directe keuze uit onze meer dan 30 component renovatieproducten. Zo maken we door data en techniek slim in te zetten ons doel van 1000 woningrenovaties per dag stap-voor-stap mogelijk!
 
Bekijk de ARTE aflevering hier. En doe hier zelf de ’30 seconden toets!
​

Als architecten en adviesbureau geven we vorm aan de verduurzamingsopgave van de Nederlandse woningvoorraad. Zo ook in de Veghelse wijk ‘De Leest’ waar de eerste prefab gevels zijn geplaatst in het kader van het grootonderhoud aan de woningen. We zijn trots op het resultaat van deze beeldtransformatie.
 
In De Leest in Veghel bezit Area onder andere 2 blokken van in totaal 24 woningen (complex LE02) die ze wil verduurzamen. Deze woningen zijn gebouwd rond 1972 volgens het Coignet bouwsysteem. Kenmerkend voor dit systeem is het betonnen casco met daarin houten gevelpuien. Bij een eerdere renovatie zijn deze puien vervangen door aluminium en kunststof kozijnen en gevelbeplating. Deze materialen geven het complex op dit moment een armoedige uitstraling. Bewoners willen daarom een verbetering van de uitstraling en zien graag dat zowel de kozijnen als de gevelbeplating wordt vervangen.
 
In de eerste helft van 2018 heeft BouwhulpGroep in samenwerking met Area en VvE De Leest van identieke woningen elders in de wijk reeds een programma van prestaties benoemd (lees hier meer informatie over dit eerdere project). Dit programma heeft als basis gediend voor het grootonderhoud aan de 24 woningen van Area. In opdracht van Caspar de Haan heeft BouwhulpGroep het programma uitgewerkt naar een ontwerp voor de beide blokken.

Rotterdam is een stad van doen. En dat doen wil je zoveel mogelijk combineren om meerdere  vliegen in één klap te kunnen slaan. Twee beleidsthema’s van de gemeente Rotterdam , te weten duurzaamheid en werkgelegenheid, komen bij elkaar in het leerwerkakkoord 'Energietransitie Gebouwde Omgeving'. Dit akkoord moet helpen om woningen en bedrijven te verduurzamen en zo het Klimaatakkoord te helpen realiseren. Juist door mensen aan het werk te helpen en aan het werk te houden in de sector van de energietransitie krijg je een win/win/win situatie. Hoe gaan bedrijfsleven, onderwijs en gemeente Rotterdam samen zorgen voor voldoende mensen in de energietransitie? Samen met het bedrijfsleven, brancheverenigingen, wethouders, studenten en medewerkers de samenwerking vastleggen als volgende stap het daadwerkelijk doen. Juist in de energietransitie hebben we veel mensen nodig die ieder hun steentje bijdragen. Monteurs van Slimme meters, werkvoorbereiders, uitvoerders, noem maar op.

De ondertekening van het leerwerkakkoord vond plaats tijdens een bijeenkomst net voor de zomer. Haico van Nunen, lector duurzame renovatie aan Hogeschool Rotterdam, mocht deze ondertekening begeleiden.  De beide wethouders Bonte van Duurzaamheid en Moti van werkgelegenheid, waren hierbij aanwezig, alsmede de vertegenwoordigers van de diverse opleidingen en brancheorganisaties.

Bekijk hier een samenvatting  waarin een beeld wordt geschetst van deze bijeenkomst.

Voor WonenBreburg verzorgen we de bouwkundige ondersteuning van het grootonderhoud aan vier identieke verkorte galerijflats in Breda. Deze flats zijn oorspronkelijk volgens het Neduco systeem (onderdeel van de Coignet groep) gebouwd. In de periode 1959 - 1975 zijn er circa 8.000 woningen volgens dit systeem gebouwd, en het interessante aan gabriekswoningen is de grote mate van standaardisatie en voorspelbaarheid. De flats worden in 2020 verduurzaamd naar energielabel A en krijgen een esthetische opwaardering. Zowel BouwhulpGroep als WonenBreburg hebben in het (recente) verleden dergelijke complexen bestudeerd en gerenoveerd. De kennis die hierbij is opgedaan wordt op een slimme manier hergebruikt bij dit project in de vorm van de ‘Neduco Renovatie Box’. In deze box zijn de kennis van interviews (met betrokkenen van de woningcorporatie en met bewoners), rapporten van eerdere grootonderhoud projecten, een studie naar systeembouwwoningen en de bouwtechnische opnameresultaten gebundeld.
 
Door deze kennis op te halen en worden de kritische aandachtspunten van het project vooraf inzichtelijk gemaakt en worden slimme oplossingen hergebruikt. En we kunnen door deze efficiënte methodiek extra kwaliteit in de woningen stoppen. De ervaring van het huidige grootonderhoud project wordt na uitvoering aan de box toegevoegd waarna deze in de toekomst ook weer bij andere Neduco projecten kan worden ingezet. Zo zorgen we ervoor dat het wiel niet telkens opnieuw wordt uitgevonden!

Met gezamenlijk ruim 120 jaar aan ervaring in de bestaande woningbouw bundelen Woonbedrijf, De Loods en BouwhulpGroep de krachten om op basis van archetype de verduurzamingsopgave aan te vliegen. In plaats van iedere keer het wiel opnieuw uit te vinden wordt op basis van referenties en best-practice een menukaart ontwikkeld, waarmee het archetype EGW’60 (eengezinswoning uit de jaren ’60) duurzaam gerenoveerd kan worden en een toekomstbestendige wijk gerealiseerd kan worden.
 
Woonbedrijf heeft de afgelopen jaren voornamelijk vooroorlogse woningen en vroeg naoorlogse woningen gerenoveerd. De opgave voor de komende jaren zijn de jaren ’60 eengezinswoning, met in het achterhoofd de wens voor tempo vanuit het klimaatakkoord. De technische en sociale opgave kent in deze buurten veel gelijkenissen. In combinatie met de ambities op duurzaamheid en de differentiatie van het woningbezit is er behoefte aan een nieuwe vorm van samenwerken. Dus geen losse projecten meer waar steeds een net iets andere vraag wordt gesteld en waar telkens voor een net iets andere oplossing wordt gekozen, maar een werkwijze waarbij het leereffect maximaal wordt benut op basis van de aanwezige schaal van het archetype. Met als resultaat een opschaling van producten en een afname aan investeringskosten.

Met deze visie ontwikkelen Woonbedrijf, De Loods en BouwhulpGroep gezamenlijk een menukaart gebaseerd op het archetype. Deze menukaart wordt gevuld met oplossingen voor de woningen en de buurt. Per buurt/complex kan uit de menukaart ‘geshopt’ worden om invulling te geven aan de plannen. Daarnaast blijft er natuurlijk altijd ruimte voor de toevoeging van nieuwe oplossingen en het optimaliseren van bestaande oplossingen. 

De woningcorporaties in Nederland zijn druk doende plannen te ontwikkelen om hun bestaande bezit te verduurzamen. Ze moeten wel, vanwege de landelijke ambitie om op de lange termijn CO2-neutraal te wonen en vanwege lokale prestatie afspraken die vaak ingaat op de duurzaamheidsambities op de kortere termijn. Om deze plannen vorm te geven en om te kunnen zetten in realisatie, zal je bij je huurders en eventueel andere stakeholders draagvlak moeten ontwikkelen. Want zonder draagvlak komt de haalbaarheid van een plan in het geding. In Alkmaar heeft woningcorporatie Van Alckmaer in 2018 onderzoek laten verrichten naar de verduurzamingsmogelijkheden van circa 160 vooroorlogse woningen gelegen in de Bloemwijk. Met als uitkomst dat sloop/vervangende nieuwbouw het meest zinvolle scenario is. Maar wat als een gedeelte van de bewoners in de wijk zich niet kan verenigingen met dit besluit? BouwhulpGroep is om deze reden gevraagd een second opinion uit te voeren om de haalbaarheid van renovatie - met een levensduurverlenging van 40 jaar - voor 62 woningen binnen de wijk opnieuw te beschouwen.
 
Het second opinion onderzoek is in drie stappen uitgevoerd: het beoordelen van bestaand onderzoek, in gezamenlijkheid komen tot de kwaliteitsuitgangspunten voor renovatie en het opstellen van een renovatie scenario passend binnen deze uitgangspunten. De eerste en derde stap was vooral inhoudelijk van aard: door BouwhulpGroep werd de nodige kennis en expertise ingezet om te komen tot een haalbaarder (lees: betaalbaarder) renovatie scenario. Het tweede onderdeel was meer gericht op het proces. Met als doel om beide partijen - corporatie en bewonerswerkgroep - dichter bij elkaar te brengen. Met het second opinion onderzoek is BouwhulpGroep tot de conclusie gekomen dat een betaalbaarder renovatiescenario mogelijk is, dan de voorgaande onderzoeken hebben uitgewezen. Voor een deel van de 62 woningen is daarbij de vraag of - ondanks de lagere kosten - de benodigde investering opweegt tegen de woonkwaliteit die het als resultaat oplevert.

Wij zijn door TBV Wonen gevraagd om een woonwijzer 'nieuwe stijl' te ontwikkelen. Deze woonwijzer nieuwe stijl heeft als doel om techniek en installaties in begrijpbare taal uit te leggen voor de bewoners van de NOM-woningen waarvoor deze werd samengesteld. In samenwerking met de klankbordgroep zijn in één sessie alle installaties inzichtelijk gemaakt en de resultaten van deze sessie zijn op zondag 30 juni tijdens de drukbezochte bewonersmiddag gepresenteerd aan de bewoners.

Op deze warme zomermiddag had TBV Wonen gezorgd voor verfrissingen, verkoeling en gezellige muziek. Diverse specialisten op het gebied van de installaties van de NOM-woning zijn uitgenodigd op deze middag om vragen van bewoners te beantwoorden. Onder het genot van een drankje of ijsje konden bewoners vragen aan ons stellen over de woonwijzer nieuwe stijl. 

In Tilburg staat een cultuurhistorisch bijzonder complex midden in de stad waar op dit moment studenten in gehuisvest zijn. Dit complex bestaat uit circa 100, grotendeels onzelfstandige, studentenwoningen verdeelt over 2 bouwblokken die via een centrale entree met elkaar zijn verbonden.  Het pand was vroeger een verpleegstersschool en is in de jaren ‘80 gerenoveerd tot studentenflat. Momenteel neemt de behoefte aan zelfstandige wooneenheden toe en de woningcorporatie die het complex bezit wil weten in hoeverre deze panden daarvoor geschikt te maken zijn. Daarnaast wordt er aanvullende nieuwbouw op het terrein gerealiseerd. Wij hebben een uitgebreide studie naar de (on)mogelijkheden van het complex en de toekomstplannen gedaan.
 
De architectuur van beide gebouwen is verschillend en passend bij de periode waarin ze gebouwd zijn begin jaren ’50 en begin jaren ’60. De locatie is onderdeel van een beschermd stadsgezicht. Met een team van meerdere partijen hebben we middels een uitgebreide programmastudie de mogelijkheden voor transformatie onderzocht, waarbij sloop van (een deel van) het complex en nieuwbouw ook als optie is meegenomen. Het transformeren van een pand vraagt om een behoorlijke investering en dit betekent dat wordt gestreefd naar een levensduurverlenging die vergelijkbaar is met de levensduur van nieuwbouw. Niet alleen de plattegronden moeten passend zijn bij de nieuwe doelgroep, maar ook de onderhoudsstaat, de beeldkwaliteit, de woonomgeving en de energetische kwaliteit moet aansluiten bij deze verlengde levensduur.

Alle aspecten zijn belicht en bijbehorende consequenties zijn in beeld gebracht zodat de corporatie een verantwoorde en goed onderbouwde keuze kan maken voor de toekomst van de oude verpleegstersschool.

Voor woonstichting ‘thuis hebben we in Veldhoven de afgelopen jaren al diverse keren de wijk Cobbeek ‘in handen gehad’. In 2016 hebben we met een programmastudie de toekomstmogelijkheden van de wijk onderzocht. Vervolgens hebben we dit grootonderhoud programma samen met de aannemer vormgegeven en uitgevoerd. In 2017 is ook de woonomgeving van deze bloemkoolwijk door ons beschouwd middels een sterkte/zwakteanalyse. Deze analyse is in samenwerking met gemeente Veldhoven uitgewerkt tot een kansenkaart voor de vergroening en verbetering van de woonomgeving in de wijk Cobbeek. Het doel van dit plan is om meer eenheid te krijgen ter plaatse van de achterterreinen, schuttingen, zichtlocaties en toegangen van de wijk.
​
De stedenbouwkundige knelpunten van deze typische bloemkoolwijk vormen een contrast met de verbeterde woningen na het grootonderhoud. We zijn deze opgave gestart met het in kaart brengen van de grootste ‘probleem’ locaties middels een fotorapportage. Daarna hebben we per locatie een verbetervoorstel gedaan met bijbehorende kostenraming. Doelstelling hiervan is het bevorderen van de eenheid in de achterterreinen, schuttingen en specifieke zichtlocaties van het woongebied. Er is gekozen om de wijk te verbeteren door onder andere meer groen aan te brengen ter plaatse van de achterterreinen en door eenheid in de erfafscheidingen aan te brengen. Ook hebben we de entrees van de woonerven opnieuw de ruimte gegeven door het zicht naar de binnenterreinen te verbeteren.
 
Stap voor stap is de wijk Cobbeek klaar voor de toekomst!

Het afgelopen jaar zijn 37 woningen van woningcorporatie TBV Wonen opgeleverd aan de Dolomietenlaan te Tilburg die zijn gerenoveerd volgens de prestaties van het keurmerk Nul-Op-de-Meter. Dit project is door aannemer Heijmans uit Rosmalen uitgevoerd  in samenwerking met TBV Wonen en haar huurders volgens een “design, engineer, built & maintain” contract. Eind 2018 is BouwhulpGroep gevraagd om als onafhankelijke deskundige een evaluatie uit te voeren over het functioneren van deze NOM-woningen.

Het resultaat van dit onderzoek is een korte aanbeveling met mogelijkheden om nog bestaande belemmeringen binnen het project in de (nabije) toekomst op te lossen. Hierbij is BouwhulpGroep het gesprek met bewoners aangegaan om vanuit hun oogpunt te kijken hoe deze woningen precies functioneren, los van alle techniek die bij het wonen komt kijken. Met behulp van een vragenlijst en een camera zijn de woningen stuk voor stuk doorlopen waarbij bewoners konden aangeven wat ze prettig en minder prettig vonden aan hun woning. Door foto’s te maken kon in beeld helder gecommuniceerd worden wat de sterke en zwakke onderdelen van het project waren.

Alle resultaten zijn verzameld en in zowel percentages als een beeldverslag teruggekoppeld naar TBV Wonen, haar huurders en Heijmans in een bewonersavond op het kantoor van de corporatie. Hierbij zijn ook een aantal aanbevelingen gedaan voor TBV Wonen en Heijmans om de NOM-woningen te verbeteren. 

ARTE, de Frans-Duitse cultuurtelevisiezender, is vanuit München helemaal naar Eindhoven afgereisd om kennis te maken met de unieke door Alliantie+ ontwikkelde ’30 seconden toets. Deze toets geeft elke bewoner de mogelijkheid om via een individuele klantreis de woningeigenschappen te ontdekken en direct te zien welke stappen genomen kunnen worden om de woning stapsgewijs te verduurzamen. Binnenkort zal ARTE in een 30 minuten durende tv-uitzending deze verduurzamingsreis aan haar Duitse en Franse kijkers tonen. Een mooi resultaat om ook over de grens zichtbaar te zijn voor dit Nederlandse initiatief met als doel om in 2050 CO2 neutraal te zijn!
 
Het concept van de ’30 seconden toets is eenvoudig en wereldwijd toe te passen. Platforms voor woningverduurzaming worden verbonden waar vervolgens samen met partners verschillende renovatie producten voor worden ontwikkeld die direct te ontsluiten zijn naar de bewoner. Roland Schenke (Arte) zegt hierover: ‘Waar wij naar zoeken is hoe digitaal beschikbare data kan worden ontsloten om bewoners te informeren en te inspireren. De door Alliantie+ ontwikkelde app is een unieke oplossing om tot door bewoners zelf geïnitieerde  verduurzaming van het woningbezit te komen’.
 
Naast het zelf invullen van de 30-seconden toets hebben de presentatoren kennis gemaakt met Alliantie+ en de mogelijkheden die component renovatie biedt. Met veel enthousiasme en bewondering is in de woning van één van de bewoners van het Gerardusplein de aflevering gefilmd die binnenkort te zien is. Zie voor meer informatie over ARTE hun website.
 
Voor meer informatie kunt u contact opnemen met:
Fred van Lemmen, Alliantie+ BV, fred@alliantieplus.com, mobiel 06-24096655

Innovaties voor de gebouwde omgeving zijn hard nodig. Een belangrijke sleutelrol om de transitie naar een nagenoeg CO2-neutrale woonomgeving te laten slagen is de vraag hoe gaan we in de toekomst om met onze energie. En hoe gaan wij als eigenaar en bewoner deze golf aan innovaties accepteren en omarmen als betaalbare, betrouwbare en vooral duurzame energiesystemen. Een van de drijvende krachten achter dergelijke ontwikkelingen is de TopSectorEnergie met innovatieprogramma’s die de transitie door innovatie aanjaagt. Een van de programma’s is TKI Urban Energy (www.tki-urbanenergy.nl) waar Alliantie+ samen met Huygen Ingenieurs & Adviseurs, Durocan en BouwhulpGroep financiële ondersteuning heeft gekregen voor de realisatie van 3 demonstratiewoningen, waarin zowel het voorbereidingsproces als de realisatie en monitoring van onze renovatieproducten worden gedemonstreerd en geoptimaliseerd. Het eerste warmtepomp systeem is inmiddels geplaatst.

In 2018 zijn we als Alliantie+ door de gemeente Eindhoven vanuit onze aanpak ‘Reis door de wijk’ en de ‘Individuele klantreis’ gevraagd om samen met de inwoners in de wijk de bewustwording over verduurzaming van het woningbezit te vergroten. Vanuit deze zogenaamde Buurtenchallenge zijn we begonnen met de bewoners van Gerardusplein en Bloemenbuurt Zuid aan een gezamenlijk plan om zoveel mogelijk CO2 in de buurt te besparen. Vanuit verschillende activiteiten zoals een Masterclass, Wijksafari, Buurtevent, Energiecentrale in de buurt, Warmtefoto’s en huiskamergesprekken is er beweging ontstaan.

Tijdens deze events is ook het idee ontstaan om naast onze ‘Reis door de wijk’ voor draagvlak en de ‘Individuele Klantreis’ om vanuit onze 20 renovatie producten enkele voorbeeldwoningen in deze wijken te realiseren. De oproep van TKI-UE was dan ook het ideale programma, op het ideale moment voor deze buurt. Samen met de partners Huygen Ingenieurs & Adviseurs, Durocan uit Mierlo en de BouwhulpGroep uit Eindhoven hebben we een consortium gevormd waarin we onze gedeelde propositie van het renoveren van componenten met de ‘bewoner aan de knoppen’ ook daadwerkelijk in de buurt tot uitvoering brengen.

Inmiddels zijn we al enkele maanden onderweg met ons project en zijn de eerste resultaten behaald. Bijvoorbeeld het plaatsen van het eerste warmtepompsysteem in de 1ste woning is een feit en nu wordt er druk gewerkt aan de werving van klanten voor demonstratiewoning 2 en 3. Deze combinatie van een vraaggestuurde technische én sociale aanpak draagt bij om versneld bestaande particuliere woningen per jaar aardgasloos of voorbereid op aardgasloos te maken.

Klik op onderstaande link voor meer informatie over dit project:
https://projecten.topsectorenergie.nl/projecten/gasloos-renoveren-met-bewoners-aan-de-knoppen-00031464

We mogen weer stemmen! Na succesvolle finales van, De Mitros Badkamerchallange (2017), De Dirk Roosenburg architectuurprijs (2017) en De Rotterdamse Architectuurprijs (2018), staan we nu in de finale van De Isolatie Uitdaging! De oplossing ‘Patchwork’ van CO2llectief is uit 40 inzendingen verkozen tot 1 van de 5 finalisten.

BouwhulpGroep heeft CO2llectief ondersteund bij de ontwikkeling van innovatieve oplossingen voor gevelisolatie om te komen tot een inzending voor De Isolatie Uitdaging. Dinsdag 25 juni vindt het finale event plaats, waarvoor u zich nog kunt aanmelden. Maar belangrijker u kunt ook nog stemmen voor de publieksprijs via deze link: https://lnkd.in/gV3mWTP.
Stemtip: Patchwork - CO2LLECTIEF (Hagemans, SW, Talen en Wits)

Website isolatie uitdaging: http://www.isolatieuitdaging.nl/
Artikel Aede smagzine: De grootste innovatie zit in de samenwerking zelf
Nieuwsbericht bouwhulpgroep: De Heilige graal in gevelisolatie

De huidige kwaliteit van de woningen is bekend, daarmee weet je wat je hebt. Ook de ambities voor de toekomst heb je scherp voor ogen, oftewel je weet wat je wilt. En dat is op korte termijn onderhoud en op lange termijn investeren in kwaliteit zodat de woningen straks van het gas kunnen worden gehaald. Maar dan komt de volgende vraag bij je op: hoe kunnen we onderhoud slim combineren met de ambitie gasloos, en wel op een stapsgewijze manier omdat betaalbaarheid voor zowel eigenaar als bewoner centraal staat? Dit was het geval bij een complex van meer dan honderd vooroorlogse woningen in bezit van woningcorporatie Portaal Nijmegen. Zij legde de vraag voor aan Alliantie+ en deze kwam in samenwerking met BouwhulpGroep met een routekaart vanuit een breed aanbod van renovatieproducten voor verduurzaming als antwoord.
 
De routekaart is het eindresultaat van een kort quickscan onderzoek, uitgevoerd door BouwhulpGroep. Binnen het onderzoek hebben we bestaand onderzoeksmateriaal geordend volgens de principes van de woonpuzzel, om de bestaande kwaliteit en de ambities integraal te kunnen beschouwen. Door deze manier van kijken zijn op een eenvoudige manier en per component (dak, gevel, casco, installatie & ruimte) de mogelijkheden voor kwaliteitsaanpassing in de tijd verkend. En direct gekoppeld aan bewezen praktijkoplossingen: de componentproducten van Alliantie+. Hiermee werd voor de corporatie binnen een maand tijd een programma van prestaties op componentniveau zichtbaar, zowel in kwaliteit (wat) als moment (wanneer) als proces (hoe). En vormt daarmee een belangrijke  bouwsteen voor een eerste intern besluitvormingsmoment.
 
Een goed voorbeeld om te herhalen in de toekomst. De volgende stap is om deze manier van denken om te zetten naar doen!

Het is 1964, de Eindhovense wijk Jagershoef begint vorm te krijgen, Rapenland is bijna gereed en ook de Generalenbuurt is in aanbouw. Winkelcentrum Woensel laat nog ruim 6 jaar op zich wachten en het Catharinaziekenhuis nog iets langer. Wat we vandaag de dag kennen als ‘ Eindhoven buiten de ring’ ontwikkelt zich in rap tempo, volgens de tijdsgeest van de jaren 60. Nu, in 2019, is Jagershoef bijna zestig jaar oud, net als de omringende wijken. Een moment om goed te beoordelen wat de potentie van deze voorraad is.

Woonbedrijf bezit in deze wijk meer dan 600 woningen, verdeeld over drie complexen. Voor het meest noordelijke deel van de buurt stelt men de vraag wat we met deze 320 woningen moeten gaan doen. Gezien de huisvestingsbehoefte in de stad is het aannemelijk dat de woningen tot na 2050 in exploitatie blijven. Al zou door differentiatie in de wijk er ook een deel aangepast kunnen worden of zelfs kunnen verdwijnen. BouwhulpGroep heeft samen met Woonbedrijf in slechts drie bijeenkomsten een antwoord gegeven op deze vraag en een integrale toekomstvisie ontwikkeld voor Jagershoef. Samen met Woonbedrijf zijn we middels workshops aan de slag gegaan om te bepalen waar we denken dat de wijk in 2050 staat, wie er wonen en op welke manier we dat vorm kunnen geven.

Allereerst is de huidige kwaliteit in kaart gebracht en zijn de mogelijkheden van het bezit richting de toekomst verkend. Om dat inzichtelijk te krijgen hebben we een groot deel van de woningen bezocht. Enerzijds om technisch te beoordelen wat de kwaliteit is, anderzijds om daadwerkelijk te horen van bewoners hoe ze het wonen in Jagershoef beoordelen en hoe ze hun toekomst zien. De opgehaalde kennis, aangevuld met deelstudies, hebben we vertaald naar bouwstenen om de woningen te verbeteren. Bouwstenen om in de tijd richting CO2 neutraal te gaan. Niet door alles in één keer te doen, maar juist door te kijken naar waar de natuurlijke momenten voor verbetering liggen. De opgave behelst namelijk meer dan onderhoud en verduurzaming. Het gaat om het bieden van differentiatie binnen een passend aanbod dat bovendien betaalbaar is.

Het is nu een keuze tussen scenario’s in de tijd voor Jagershoef. Maar de daadwerkelijke opgave is groter dan Jagershoef, kijk nog maar eens terug naar 1964 en ‘Eindhoven buiten de ring’…

Bron van de foto: Eindhoven in beeld.
​

De wijze waarop we bouwen en ontwerpen zal de komende jaren in rap tempo gaan veranderen. Door middel van onderzoek en ontwikkeling wordt deze visie steeds meer de dagelijkse werkelijkheid. Het Europese programma P2ENDURE richt zich op het ontwikkelen van energie efficiënte  product - en procesoplossingen voor hoog niveau renovaties. Het programma valt onder de Horizon2020 aanvragen van de Europese Unie. BouwhulpGroep is gevraagd om mee te werken met dit onderzoek met een demonstratieproject, samen met Huygen Installateurs en Adviseurs. De werkwijze en de  prefab elementen die we toepassen bij de NOM renovatie van woningen passen namelijk goed in deze aanpak. En we kunnen daarmee laten zien dat deze werkwijze, met project overstijgende componenten, op grotere schaal toepasbaar zijn.
​
De P2Endure aanpak kenmerkt zich namelijk door de 4M principes: Mapping, Modelling, Making, Monitoring.  Door de oorspronkelijke staat van de woning te documenteren weet je wat je hebt. Met het modelleren kun je vervolgens kijken hoe je kwaliteit kunt toevoegen. Het P2Endure project richt zich onder meer op het leveren van producten en componenten die kant en klaar zijn,  en vanuit een BIM database geselecteerd  kunnen worden, én voorzien zijn van kenmerken en prestaties die direct de energie besparing kunnen aangeven.  Zover zijn we nog niet , maar met onze oplossingen vanuit Alliantie+ lopen we wel voorop in het bieden van keuzes en renoveren op een gestandaardiseerde wijze.

Het laatste deel van het onderzoek richt zich op de manier waarop ‘plug-and-play’ oplossingen hun weg naar de klant vinden. Deze manier van denken sluit goed aan bij de Reis door de Wijk die we aan het ontwikkelen zijn. Deze Reis door de Wijk neemt bewoners in vijf stappen mee op een ‘verduurzamingsreis’; van het creëren van draagvlak tot de uitvoering van de duurzame woningrenovaties. Bewoners zitten namelijk niet op technische oplossingen te wachten maar wél op een verbetering van hun woonplezier. Het onderzoek is erop gericht hoe je dit op de achtergrond voor elkaar kunt krijgen.

Kijk voor meer informatie over P2Endure op de website: https://www.p2endure-project.eu/en.

Dat wat mooi is van zichzelf mag bewaard blijven. Voor de woningen van de Eindhovense wijk Bloemenbuurt Noord heeft woningstichting 'thuis de ambitie om de woningen technisch en energetisch te verbeteren met een levensduurverlenging van 25 jaar. De woningen staan niet op de gemeentelijke monumentenlijst maar zijn wel aangemerkt als cultuurhistorisch waardevol. Om overeenstemming met de gemeente te krijgen over de gewenste beeldkwaliteit heeft 'thuis aan BouwhulpGroep gevraagd om de beeldkwaliteit te borgen tijdens de voorbereiding en uitvoering van de renovatieplannen. Hiervoor maken we een beeldkwaliteitsplan dat dient als communicatie document voor alle partijen, waarin de uitgangspunten ten aanzien van het beeld staan vastgelegd. Ook ontwerpen we als architect de technische oplossingen conform de kaders zoals vastgelegd in dit beeldkwaliteitsplan.

Naast het bekende Philipsdorp heeft Philips destijds meerdere wijken voor haar werknemers in Eindhoven gebouwd. Zo ook de wijk Tivoli in de wijk Stratum, de wijk Drents dorp in de wijk Strijp, de wijk Bloemenbuurt Zuid (welke inmiddels is vervangen door nieuwbouw) en de wijk Bloemenbuurt Noord, beiden ook in de wijk Stratum. Deze zijn allemaal rond dezelfde tijd als het welbekende Philipsdorp gebouwd (jaren ’20 en ’30) om de werknemers van Philips huisvesting te bieden. Inmiddels staan deze woningen er al bijna 100 jaar en is het bepalen van een strategie voor de toekomst belangrijk. Voor de woningen in Philipsdorp had de corporatie de ambitie om ze hoogwaardig te renoveren. Niet alleen vanwege de status als gemeentelijk monument, maar ook vanwege de gewenste technische ambitie. Het bewaken van de beeldkwaliteit van (cultuurhistorisch) erfgoed is één van de specialiteiten van BouwhulpGroep. Onze bekende voorbeelden in dit kader zijn Philipsdorp (Eindhoven), Vreewijk (Rotterdam) en Laurentiusplein (Voerendaal).

Wilt u meer informatie over de erfgoed aanpak van BouwhulpGroep? Vraag dan ons ‘portfolio Erfgoed’ aan via info@bouwhulp.nl. 

Onder de naam CO2llectief hebben de vier onderhoudsbedrijven Hagemans, SW, Talen en Wits zich verenigt om mee te doen aan ‘De Isolatie Uitdaging’. Met deze uitdaging dagen de Utrechtse woningcorporaties Portaal, Bo-Ex en Mitros de markt uit om met innovatieve oplossingen voor gevelisolatie te komen. CO2llectief heeft drie mogelijke oplossingen ontwikkeld, één van deze oplossingen behoort tot de 10 genomineerden voor de finale van ‘De Isolatie Uitdaging’. BouwhulpGroep was bij het ontwikkelingsproces van de ingediende oplossingen betrokken om, met expertise en ervaring op het gebied van woningrenovatie en productontwikkeling, ondersteuning te bieden en het resultaat onafhankelijk te borgen.

Met de isolatie uitdaging zijn de woningcorporaties op zoek naar ‘De heilige graal in gevelisolatie’. Ze verwachten zowel innovatie op betaalbaarheid als op maakbaarheid en bewoners tevredenheid. Naast de drie Utrechtse corporaties zijn er veel andere corporaties betrokken als sympathisant. Dit draagt bij aan een groot draagvlak voor de deelnemers en uiteindelijke winnaars, de winnende oplossingen worden namelijk bij meerdere corporaties getoetst en/of toegepast. Begin juni kiest de jury, onder leiding van Diederik Samsom, uit de tien genomineerden de vijf finalisten. Tijdens de finale op dinsdag 25 juni pitchen de finalisten hun oplossing aan een groot publiek en selecteert de jury de drie meest veelbelovende oplossingen. Voor nu feliciteren wij alle tien de genomineerden en weten we één ding zeker: de bewoner zal de grootste winnaar van deze uitdaging zijn!

Zie hier de 10 genomineerden voor de finale van 'De Isolatie Uitdaging'.

Voor Woonbedrijf hebben we recent een studie gedaan naar de mogelijkheden om twee vooroorlogse voormalige woon/winkelpanden te transformeren naar zelfstandige wooneenheden. Vooral in steden is momenteel de behoefte aan dergelijke zelfstandige en onzelfstandige wooneenheden groot. Het transformeren van bestaande (winkel)panden, kantoren en woningen is dan een voor de hand liggende oplossing om tot de gewenste aantallen te komen.
​
De twee panden liggen gesitueerd aan de rand van de Eindhovense rondweg. De doelgroep voor deze nieuwe wooneenheden zijn jongeren.  Binnen deze kaders is door ons een ontwerp gemaakt waarbij de splitsingsmogelijkheden in kaart zijn gebracht. Tevens is een voorstel gemaakt voor de herinrichting van de omgeving met daarbij parkeren op eigen terrein. Deze transformatie wordt aangegrepen om ook direct technisch onderhoud en een energetische verbetering te doen aan beide panden.
 
Voor verschillende opdrachtgevers hebben we de mogelijkheden voor transformatie en indelingswijziging onderzocht. Zie hier een selectie van onze andere transformatie projecten:
http://bouwhulparchief.nl/architectuur/eindhoven_hermanusboexstraat.php
http://bouwhulparchief.nl/architectuur/eindhoven_philipsdorpwinkelpanden.php

Beng, NoM, Gasloos, Label A++, Energie-neutraal, CO2-neutraal, de termen vliegen je om de oren. Het aantal woningen dat dagelijks gerenoveerd (gaan) worden neemt hard toe. Steeds vaker komt de vraag naar voren: willen we stapsgewijs of in één keer renoveren? De afgelopen 10 jaar heeft BouwhulpGroep in verschillende vormen bijgedragen aan dit vraagstuk en onlangs hebben we onze 1000ste NoM-woning in handen gehad. Van planvorming tot kwaliteitscontrole en van bewonersondersteuning tot proces evaluaties. De concrete kennis en ervaring die we hierbij hebben opgebouwd passen we dagelijks toe in onze duurzame renovatie praktijk. Een praktijk waar niet de techniek centraal staat, maar juist de aandacht voor de bewoners. Met focus op hoe de woning het beste gebruikt zou kunnen worden en wat de impact is op de onderhoudslasten voor de komende jaren.

Hieronder vindt u een aantal van onze meest inspirerende projecten op dit gebied:

#DuurzaamRenoveren, een routekaart voor Ulft
In Ulft is de woningcorporatie bezig met de inventarisatie van hun bezit gericht op opschaling richting energieneutraal. Voor het gros van de woningen is bekend wat de strategie gaat worden, maar er blijven altijd een aantal woningen over waarbij de aanpak niet zo vanzelfsprekend is.

Schatgraven in de bestaande bouw:
In de afgelopen twintig jaar zijn in Nederland tientallen nieuwbouw- en renovatieprojecten gerealiseerd die veel aandacht hebben besteed aan energiebesparing en C02-reductie. Agentschap NL (voorheen SenterNovem) wil weten hoe het nu staat met de kwaliteit van deze voorlopers van energieneutrale gebouwen.

Active house Montfoort:
Van 2010 tot en met 2014 is de BouwhulpGroep als architect adviseur betrokken geweest bij de renovatie van 10 woningen in de Poorterstraat te Montfoort volgens ACTIVE HOUSE. Het blijft leuk om te zien dat de ideeën en oplossingen die we van het initiatief tot en met de realisatie hebben ontwikkeld de verwachting aan enthousiasme bij de bewoners overtreft. Het blijft een uniek project!
​
Renovatie Malburgen opgeschaald na succesvolle proef
Eind 2018 zijn in de wijk Malburgen drie proefwoningen opgeleverd van Volkshuisvesting Arnhem. Samen met de opdrachtgever en Hendriks onderhoud & beheer heeft BouwhulpGroep in een verbeterd bouwteam verband invulling gegeven aan deze proef. In een programma van wensen, eisen en prestaties zijn de ambities vastgelegd, waarna de maatregelen voor de drie verschillende renovatie scenario’s met elkaar zijn uitgewerkt: conserveren (label B), renoveren (label A) en transformeren (label A+/gasloos). Naast het vastleggen van de maatregelen is met het bouwteam ook bepaald van welke technieken we willen proeven. Nu de drie proefwoningen succesvol zijn opgeleverd wordt de renovatie opgeschaald en worden de overige 73 woningen gerenoveerd.

Onderzoek naar innovatiebehoefte bij NOM-aanbieders
In opdracht van RVO voor TKI Urban Energy heeft BouwhulpGroep in de persoon van dr. ir. Haico van Nunen meegewerkt aan een marktverkenning van technische innovatiebehoeften op de korte termijn (<4 jaar). Dit onderzoek is uitgevoerd door een samenwerkingsverband van BouwhulpGroep, Huygen ingenieurs & adviseurs en Hogeschool Utrecht. De resultaten van het onderzoek zijn door TKI gebruikt bij het vaststellen van hun innovatieagenda 2018-2022 en zijn nu als voorbeeld opgenomen. Concreet is gezocht naar welke kennis omtrent technische mogelijkheden van NOM-renovatiemethoden al in de markt aanwezig is en welke kennis juist wordt gevraagd.

Alliantie+ Particulieren
Via Alliantie+ worden er tal van renovatieproducten voor de bestaande bouw aangeboden. In onder andere Utrecht, Doesburg en Etten-Leur zijn er particuliere woningen gerenoveerd volgens componentrenovatie gericht op de verduurzaamingsopgave. In Doesburg zijn er 26 Panzerdaken gerealiseerd, terwijl in Etten-Leur en Utrecht de woningen volledig zijn aangepakt. 

Eisenhouwerflat
In opdracht van KennemerWonen heeft BouwhulpGroep de afgelopen jaren gewerkt aan de renovatie van de galerijwoningen. Deze zijn naar energielabel A gebracht. Door voornamelijk het isoleren van de schil, gevel, dak en plafond van de bergingen, is het comfort van de woningen verhoogd. Het buitenblad van de balkon- en kopgevels is vervangen door een smallere steen, waardoor meer ruimte is ontstaan voor een geïsoleerde spouw. Tevens zijn de balkons vergroot, waardoor de gebruikskwaliteit van de woningen is verbeterd. De ingreep die vanuit onderhoud en energie nodig was, is aangegrepen om de uitstraling van het complex te verbeteren en heeft geleid tot mooie, goede en energiezuinige woningen.

Brunssum
Stichting Weller Wonen, gevestigd in Heerlen, wilde inzicht krijgen wat in geval van behoud van woningen uit de wijk Haansberg de toekomstmogelijkheden zijn. Hiervoor diende de bestaande kwaliteit verkend te worden en de verbeterpotenties inclusief (financiële) consequenties te worden benoemd. Hierbij stonden de thema’s betaalbaarheid en duurzaamheid centraal. Behoud van de huidige doelgroep (starters, jonge gezinnen) was daarbij het uitgangspunt.

Grevenstraat, Leiden
BouwhulpGroep heeft in december 2016 het haalbaarheidsonderzoek afgerond voor de 101 woningen van complex 3011 aan de Grevenstraat en Druckerstraat in Leiden. Er is een onderzoek uitgevoerd naar de haalbaarheid van drie scenario’s (klein (20 jaar), midden (30 jaar) en hoog (40 jaar), voorzien van technische en financiële consequenties. Het resultaat van dit onderzoek heeft er mede toe geleid dat Portaal de woningen op hoogniveau gaat renoveren.

​Begin maart is begonnen met het groot onderhoud aan 125 etagewoningen in de buurt Voorstenkamp te Nijmegen. Middels een intensieve samenwerking tussen woningeigenaar Talis, Quadrant (RGS partner) en BouwhulpGroep (architect en kwaliteitsborging) is het onderhoudsscenario voor de Voorstenkamp ontwikkeld en uitgewerkt tot een uitvoerbaar plan. Stap voor stap verduurzamen en circulariteit stonden hierin centraal. De sociale huurwoningen krijgen met de ingreep nu minimaal energielabel B, het binnenpakket wordt aangepakt en de uitstraling van de gebouwen opgefrist. Naar verwachting eind 2019 zijn de werkzaamheden gereed. Naar verwachting rond 2035 zal de volgende verduurzamingsstap worden gezet, waarbij de woningen van het gas af gaan. 
 
Groot onderhoud wordt gezien als eerste belangrijke stap in het verduurzamen van de Voorstenkamp, met het oog op CO2-neutraal wonen in 2050. Dit houdt in dat tijdens de planontwikkeling de route hiervoor is uitgestippeld. Gaan we in één keer naar het einddoel of is stap voor stap een betere keuze? Voor dit project is bewust gekozen om met de ingreep in 2019 te focussen op het beperken van de warmtevraag door schilisolatie, en de woningen pas in een volgende stap van het gas af te halen. Hierdoor kan in de toekomst beter worden ingespeeld op duurzaamheidsontwikkelingen in de wijk. Waar het op installatiegebied kan, worden al wel kansen benut. Zoals het aanbrengen van een aansluiting voor elektrisch koken en toepassing van pv-panelen op de daken.
 
Met een groot onderhoudsingreep komt er een (flinke) materialenstroom op gang. Bestaande materialen worden verwijderd en nieuwe worden aangebracht. Voor de Voorstenkamp is onderzocht welke bestaande materialen opnieuw gebruikt kunnen worden, zoals bijvoorbeeld ramen, kranen en keukenopstellingen. Daarnaast zijn er bewuste keuzes gemaakt als het gaat om toepassing van nieuwe materialen, zoals bijvoorbeeld dakisolatie en dakramen. Hierdoor heeft het thema circulariteit een plek gekregen binnen de onderhoudsingreep. Met de ambitie om deze praktijk van slim (her)gebruik en toepassing van materialen in de nabije toekomst op te schalen. 

De renovatieopgave binnen de gebouwde omgeving is haar niche ontgroeid. Met een tempo van 1000 woningen verduurzamen per dag is dit thema nu actueler dan ooit. Om het gesprek over de impact op wonen en de ingreep bij woningen juist met elkaar te voeren hebben we een half jaar geleden onze vijf online blogs gebundeld voortgezet onder de naam Duizend Woningen Per Dag. Deze blog is te vinden op de website www.duizendwoningenperdag.nl. Schrijf je hier direct in op onze nieuwsbrief zodat je geen enkel artikel mist. Inmiddels hebben we al bijna 500 abonnees en meer dan 10 artikelen gepubliceerd: een resultaat om trots op te zijn! Dit zijn onze drie best gelezen artikelen van het eerste half jaar van deze blog:

1 ) Prikt Samsom de bouwbubbel door?
In dit artikel stelt Yuri van Bergen aan Diederik Samsom de vraag: “Zou je de bestaande bouwbubbel willen doorprikken zodat er aandacht komt voor de eigenaar-bewoner?”. Deze vraag komt voort uit de conclusie dat bij de huidige energietransitie de particuliere woningeigenaar bijna volledig buiten beschouwing wordt gelaten.

2 ) De CO2 routekaart - thuis blijven kan niet meer
De woningcorporatie sector heeft gezamenlijk een CO2 routekaart opgesteld, maar er bestaan nu al grote twijfels over de financiële haalbaarheid van deze route. Haico van Nunen ziet stap-voor-stap renoveren met het component als denkkader als dé manier om wel tot een haalbare route richting CO2 neutraal te komen. We moeten namelijk met elkaar een reductie van circa 85% realiseren binnen dertig jaar!

3 ) De nieuwe architect
Pieter Deijkers ziet na enkele jaren werkervaring dat het imago van de architect behoorlijk is aangetast het afgelopen decennium. “Waar de architect vroeger als de alleswetende dominee werd gezien, is hij nu eerder een schilder die enkel de kozijnkleur mag bepalen.” Waar de architect vaak het etiket ‘duur’ en ‘onnodig’ krijgt opgeplakt denkt Pieter in dit artikel dat de architect juist de zorg draagt voor een integrale aanpak.
 
En om geheel in stijl af te sluiten: vergeet niet om te abonneren!
 
Wilt u als (gast) correspondent bijdragen aan onze blog? Kijk dan hier.