Bij het ontwikkelen van een visie voor een buurt of wijk gaat het niet enkel om een technische verbetering van woningen, maar is juist de leefbaarheid een essentieel onderdeel als het gaat om een duurzame toekomst. Een brede beschouwing op woonbehoefte, woonprogramma, voorzieningen, ruimtelijke kwaliteiten en sociale cohesie staat hierin centraal. Woningcorporatie Woonmeij heeft BouwhulpGroep gevraagd te adviseren en te begeleiden bij de totstandkoming van een ontwikkelingsvisie voor de buurt Hoevenbraak en Deken Baekerstraat in Schijndel.
 
Woonmeij was in 2017 voornemens alle 170 woningen in de buurt Hoevenbraak en Deken Baekersstraat grootschalig te renoveren (lees hier ons eerdere nieuwsbericht). Uit een financiële doorrekening bleek dat dit niet haalbaar was, waarop de corporatie heeft besloten een andere strategie voor de woningen uit te stippelen. Een strategie bestaande uit twee sporen: een onderhoudsprogramma voor de huidige bewoners met aandacht voor maatwerkverbeteringen en het ontwikkelen van een visie voor de toekomst van de buurt op de lange termijn.
 
In een tijdsbestek van twee maanden heeft BouwhulpGroep in nauwe samenwerking met het projectteam van Woonmeij het onderhoudsprogramma en de ontwikkelingsvisie opgesteld. Het onderhoudsprogramma bestaat uit een pakket van maatregelen die noodzakelijk zijn om de woningen gezond, heel en veilig te houden en waarbij kleine energetische verbeteringen worden doorgevoerd. De corporatie gaat begin 2019 bij bewoners de individuele wensen en behoeften inventariseren, zodat het pakket kan worden aangevuld met verbeteringen op maat. De ontwikkelingsvisie geeft een eerste invulling aan het toekomstig wonen en leven in de Hoevenbraak en Deken Baekersstraat, beschouwd vanuit het perspectief van de corporatie. De visie is gericht op zowel het heden als op de toekomst, rekening houdend met het corporatiebeleid als het gaat om doelgroepen, betaalbaarheid en duurzaamheid. Met als resultaat een eerste stip op de horizon voor het toekomstig wonen in Hoevenbraak en Deken Baekersstraat. Met de ontwikkelingsvisie in de hand kan Woonmeij de gesprekken opstarten met de diverse stakeholders zoals gemeente en bewoners.
 
Foto: Reempix.com

Uit 52 inzendingen zijn we met nog 9 andere projecten genomineerd voor de Architectuurprijs Rotterdam 2018. Een mooie waardering voor ons werk aan de pilot van 109 woningen aan het Reigerpad en de Weimansweg in Rotterdam.

Dit prachtige en dagelijks zichtbare resultaat is begonnen met onze betrokkenheid in 2011. Met het ‘Verbeterprogramma Vreewijk’ uit 2011 is door verschillende stakeholders de eerste afweging gemaakt wat te doen met de  ruim 1400 sociale woningbouwwoningen in de wijk Vreewijk. BouwhulpGroep heeft daarin de woningcorporatie Havensteder ondersteund door verschillende studies naar de huidige kwaliteiten en de verschillende mogelijkheden voor de gevraagde ambitie om de levensduur van de woningen met 50 jaar te verlengen. Zowel op cultuurhistorisch, stedenbouwkundig, architectonisch, landschappelijk, volkshuisvestelijk, financieel en procesmatig vlak zijn de mogelijkheden en consequenties door ons beschouwd. Samen met de bewoners heeft BouwhulpGroep vervolgens in een intensief traject draagvlak gecreëerd voor het definitieve programma voor de eerste pilot: 109 woningen aan het Reigerpad en de Weimansweg. Dit programma is zichtbaar geworden door het renovatieproject wat  BouwhulpGroep als architect heeft vormgegeven en in ketensamenwerking met bouwbedrijf Duravermeer heeft uitgevoerd.
 
Wilt u ons steunen? Dat kan door te stemmen via deze link. 

Zie ook onze eerdere nieuwsberichten over ons project in Vreewijk:
https://www.bouwhulp.nl/actueel/monumentale-renovatie-rotterdam-vreewijk-succesvol-afgerond
https://www.bouwhulp.nl/actueel/symposium-toekomst-voor-tuindorpen
ht​tps://www.bouwhulp.nl/actueel/beeldkwaliteit-als-basis-voor-duurzaamheid​
http://www.bouwhulparchief.nl/advies/rotterdam_weimansweg.php​

We worden steeds ouder en zijn met steeds meer mensen. Ook de behoefte als gebruiker van de woning verandert in ons leven. We willen steeds langer zelfstandig wonen dus is het wenselijk als de woningen zich daar op aan kunnen passen; levensloopbestendige woningen, dit zijn woningen waarbij bijvoorbeeld zorg aan huis mogelijk is, of zorgwoningen met zorg in huis. Het vraagt dus om een zekere mate van aanpasbaarheid in de tijd, niet alleen in de technische kwaliteit van de woning, maar zeker ook ten aanzien van het gebruik.
 
Woningcorporatie Tablis Wonen bezit een complex in Sliedrecht met daarin woonzorgeenheden. Ten behoeve van een nieuwe huurder is herontwikkeling van het pand nodig; meer (kleinere) zorgunits met ieder een eigen toegang zijn gewenst. BouwhulpGroep heeft het ontwerp gemaakt voor de aanpassing van de plattegronden waarbij gezocht is naar het optimum van het handhaven van de bestaande structuur in combinatie met ruimtelijkheid in de nieuwe plattegronden. Met name de brandveiligheid en de nieuwe installaties zijn aandachtspunten binnen het proces.

Onlangs zijn twee architecten-in-opleiding van BouwhulpGroep bij bureau architectenregister in Den Haag op voortgangsgesprek geweest voor hun Beroeps Ervaring Periode (BEP). Zij doorlopen deze tweejarige periode om als aanvulling op de studie architectuur zich de praktische zaken van het architecten vak eigen te maken én de titel ‘architect’ te verdienen. Hierbij krijgen zij  hulp van hun mentor Sandra Arts,  senior architect bij BouwhulpGroep.
​
Als architect draag je grote verantwoordelijkheid. Zo sta je in voor de integrale kwaliteit van het ontwerp en behartig je de belangen van alle partijen in het proces, van idee tot resultaat én met vooruitziende blik naar de volgende gebruiker. Het is dan ook niet voor niets dat ‘architect’ een beschermde titel is. Om deze titel te mogen dragen is het sinds 2015 verplicht om een tweejarige beroepservaring periode te doorlopen. Doordat onze medewerkers van het begin af aan inhoudelijk betrokken zijn bij onze projecten leren ze de praktische kneepjes van het vak, het vermogen om na te denken over de opgave achter de vraag, de vaardigheid om zowel complexe opgaven als eenvoudige ideeën over te brengen, maar vooral om als persoon onafhankelijk ten opzichte van alle belangen over het project heen te kijken. Daarnaast voeden we ze met 40 jaar aan kennis over de bestaande bouw en trekken de Bep-ers er zelfstandig op uit. Zo hebben ze een interviewreeks afgenomen waarbij ze hun eigen visie en positie binnen de huidige markt hebben kunnen verkennen en ontwikkelen. Ook worden er externe modules gevolgd om extra kennis te vergaren.

Recent is Knaapen Groep gestart met de realisatie van het groot onderhoud van een complex van woonstichting ‘thuis in de wijk Cobbeek in Veldhoven. Met het groot onderhoud wordt naast keuken, douche en toiletverbetering ook het comfort van de woningen verbeterd door het dak te isoleren vanaf de buitenzijde en de tochtige kozijnen te vervangen door nieuwe met dubbel glas. Zorgvuldigheid in het ontwerp was voor ons hier de uitdaging; we hebben namelijk te maken met versnipperd bezit. En juist bij deze architectuur zit de kwetsbaarheid in het behouden van de eenheid in het beeld. Op een creatieve manier is het dak van buitenaf geïsoleerd zonder dak ophoging en met beperkte overlast voor de bewoners aan de binnenzijde. Ook in de maatvoering en de detaillering van de nieuwe kozijnen is te zien dat hier bewuste keuzes zijn gemaakt.     
 
Voorafgaand aan het groot onderhoud heeft BouwhulpGroep een programmastudie gedaan om te onderzoeken wat, op basis van de huidige kwaliteiten en dilemma’s, de toekomstmogelijkheden zijn met de bijbehorende financiële consequenties. Op deze manier kan woonstichting ‘thuis een verantwoorde keuze maken voor de toekomst van hun woningen.
 
Zie ook onze eerdere nieuwsberichten:
​www.bouwhulp.nl/actueel/programmastudie-voor-complex-cobbeek-te-veldhoven
www.bouwhulp.nl/actueel/de-erfenis-van-het-ideaal-van-de-bloemkoolwijk

BouwhulpGroep is vanuit de TU Eindhoven gevraagd om mee te helpen een nieuw onderzoeksproject op te zetten over veerkracht en zorg in sociale huur buurten. Om dit project te kunnen uitvoeren is er een consortium gevormd met de TU Delft, woningcorporaties en zorgaanbieders om mee te dingen naar een subsidie uit de Nationale Wetenschapsagenda van de NWO. Vanuit onze kennis en ervaring van de 500.000 woningen die we als onderzoeker, architect en adviseur in de afgelopen 40 jaar in handen hebben gehad denken we een waardevolle bijdrage te kunnen leveren aan dit consortium.
 
Het project is getiteld: ‘Veerkracht en zorg in de sociale huur buurten: de rol van de bestaande sociale infrastructuur en de gebouwde omgeving’. In Nederlandse steden zijn er relatief veel buurten waarin sociale woningen het merendeel van de huizenvoorraad vormen. Deze buurten kampen met verschillende uitdagingen vanwege de groei van nieuwe kwetsbare groepen die niet alleen woningen, maar ook specifieke zorg en steun nodig hebben (zoals bijvoorbeeld ouderen en vluchtelingen). Deze vragen kunnen worden gekoppeld aan de noodzakelijke technische en verduurzamingsmaatregelen.
 
Het doel van het project is het wetenschappelijk uitwerken en het praktisch testen van oplossingen waarmee de bevolking en de bebouwde omgeving in de sociale huur buurten weerbaarder kunnen worden gemaakt tegen de voortdurende demografische en sociale veranderingen. En om dit middels indicatoren op voorhand te kunnen sturen. In september is het voorstel voor de subsidie ingediend; nu is het afwachten.

Afgelopen voorjaar is de beeldtransformatie gerealiseerd van de ruim 70 drive-in woningen van Antares in Meijel. Deze beeldtransformatie was een gevolg van de ambitie om de woningen duurzaam te verbeteren met bijzondere aandacht voor de uitstraling. Als architect hebben wij deze wens vertaald in een ontwerp met een eigentijdse architectuur waarbij veel ruimte is voor individualiteit. De bewoners en eigenaar zijn erg trots op het resultaat; in de gehele woonomgeving is een andere, prettige sfeer ontstaan.   

Om de uitstraling van het complex te verbeteren is het voorstel geweest om de soberheid ervan te doorbreken. Door verticaliteit aan te brengen krijgen de woningen een statig karakter. Het materiaalgebruik, de kozijnindeling en het kleurgebruik ondersteunen dit. Niet de horizontaliteit domineert nu maar juist de afzonderlijke woning. Het individuele karakter van de woningen wordt versterkt door de mogelijkheid om per bewoner te kiezen voor zowel een eigen gevelbekleding als een eigen type voordeur. De opdracht was in handen van Caspar de Haan die verantwoordelijk was voor de realisatie.
 
Zie voor het oorspronkelijke gevelbeeld ons eerdere nieuwsbericht

Provincie Noord-Brabant daagt young professionals uit om bij te dragen aan vernieuwing en sociale impact te creëren door mee te doen aan de Innovation Games van 2018. Talenten met diverse achtergronden, studies, leeftijden en interesses zijn gevraagd om zich in te schrijven voor dit evenement. Deze deelnemers moesten in negen dagen door middel van creatieve masterclasses en onder begeleiding van innovatiecoaches en studio Why tot een vernieuwend concept komen. Eén van de grote thema’s is het stimuleren van particuliere woningeigenaren om hun woning te verduurzamen. BouwhulpGroep is als expert gevraagd om bij te dragen aan dit evenement.  Tijdens een anderhalf uur durende consultatieronde hebben enkele deelnemers in de week vooraf de mogelijkheid gehad om alles omtrent het thema te vragen aan Haico van Nunen en Yuri van Bergen. Het is leuk om te zien tijdens de afsluitende pitches van deze groep dat de boodschap goed was overgekomen.
​
De omvang van de opgave (1000 woningen per dag) is ter sprake gekomen. Een van de grote knelpunten is hoe bewoners te motiveren zijn tot woningverbetering. Een belangrijk aandachtspunt was dan ook het creëren van social impact. Van onderop mensen bedienen vanuit een duurzame en demontabele oplossing die aan elkaar kan worden doorgegeven spreekt meer aan dan van bovenaf oplossen.

Wat gebeurt er als je bewoners laat kiezen? Deze vraag stond centraal bij de QuickScan naar de beeldkwaliteit, de duurzaamheid en het onderhoud van de Arnhemse wijk Malburgen. Met het oog op de toekomst wil Volkshuisvesting Arnhem haar 130 woningen in de wijk verduurzamen in co-creatie met de bewoners. Hierbij hebben ze deze bewoners de keuze voorgelegd: conserveren (label B renovatie), renoveren (label A renovatie) sloop-nieuwbouw of verhuizen. U raadt het al, iedere bewoner kiest iets anders. Aan BouwhulpGroep is de vraag gesteld hoe om te gaan met de bewonerskeuze en wat dit voor impact heeft op de beeldkwaliteit van de gehele wijk.

Volkshuisvesting Arnhem heeft in de wijk Malburgen 130 woningen in haar bezit die ze in stappen voor 2050 naar CO2-neutraal willen brengen. Dit betekent dat er niet slechts naar het energieverbruik dient te worden gekeken maar dat ook met bijvoorbeeld materiaalgebruik en transport rekening moet worden gehouden. Het advies is dan ook om te denken in componenten en op deze manier de woningen stap-voor-stap (in kleine of grote stappen) te verduurzamen. Door de woningen te renoveren in plaats van sloop-nieuwbouw wordt de CO2 belasting op materiaalgebruik beperkt. Wanneer we hierbij afstappen van het denken in blokken woningen en kiezen voor een component aanpak, kunnen de doelen bereikt worden waarbij de wens van de bewoners leidend is.

Op 28 juni heeft Renda het evenement ‘Renda on tour: renovatie Philipsdorp’ georganiseerd. Samen met Woonbedrijf en enkele specialisten is teruggekeken op een geslaagde renovatie van Philipsdorp. De 771 woningen van de Eindhovense wijk Philipsdorp hebben tussen 2011 en 2018 een grondige renovatie gekregen. Tijdens het evenement heeft BouwhulpGroep, als architect en adviseur van dit project, een presentatie verzorgd over het belang van het waarderen van architectuur bij renovatie. Later in de middag zijn er voor de bezoekers rondleidingen door Philipsdorp georganiseerd waarbij is gekeken hoe de renovatie in verschillende fases is verlopen.
 
De door BouwhulpGroep verzorgde presentatie ging over de karakteristieken van de oorspronkelijke Philipsdorp architectuur en de herinterpretatie ervan. Op deze manier is tot een renovatieplan gekomen met draagvlak van zowel de bewoners, de gemeente als Woonbedrijf. Uitgangspunt hierbij was het terugbrengen van het originele karakter van het tuindorp; de woningen waren in de loop der tijd verminkt geraakt door aanpassingen (zoals het overschilderen van enkele fraaie bakstenen gevels) en onderhoud. BouwhulpGroep heeft het oorspronkelijke ontwerp als leidraad genomen waarbij een aantal bouwstenen aangewezen zijn die de basis voor dit ontwerp vormen. Het resultaat mag gezien, maar vooral gehoord worden. Met een monumentenroute (download hier de route app), een publieksprijs voor architectuur, een fragment in het programma van de Van Rossems en nu dus Renda on tour is het resultaat tot ver voorbij de techniek gekomen. Het is een wijk om in te wonen!
​
Download hier de volledige presentatie

In opdracht van RVO voor TKI Urban Energy heeft BouwhulpGroep in de persoon van dr. ir. Haico van Nunen meegewerkt aan een marktverkenning van technische innovatiebehoeften op de korte termijn (<4 jaar). Dit onderzoek is uitgevoerd door een samenwerkingsverband van BouwhulpGroep, Huygen ingenieurs & adviseurs en Hogeschool Utrecht. De resultaten van het onderzoek zijn door TKI gebruikt bij het vaststellen van hun innovatieagenda 2018-2022 en zijn nu als voorbeeld opgenomen. Concreet is gezocht naar welke kennis omtrent technische mogelijkheden van NOM-renovatiemethoden al in de markt aanwezig is en welke kennis juist wordt gevraagd.

Volgens recente Europese beleidsstukken dient de gebouwde omgeving uiterlijk in 2050 energieneutraal te zijn. Dit betekent dat elke ingreep aan een woning benut moet worden om die woning minimaal energieneutraal te renoveren. Daarom liggen er juist door renovatie grote kansen voor maximale duurzaamheid. Echter zijn er nog een aantal barrières bij de renovatie-aanpak in de huidige markt. Dit rapport schept aan de hand van interviews met relevante aanbieders van NOM-renovaties een beeld van waar innovaties de kwaliteit van deze renovaties het best bevorderen.
 
Het volledige rapport is hier te lezen.

In Etten-Leur moet hoognodig iets aan de woningen van de Van ’t Hoffstraat gebeuren. De vraag van de woningcorporatie aan de bewoners was een keuze te maken in het ingreepnivo. Wordt het een kleine verbetering van de woning, een rigoureuze sloop-nieuwbouw of iets daartussenin? Een leuke vraag voor de specialist, maar voor de doorsnee bewoner in Nederland een lastige. Want wat is betaalbaar en prettig wonen eigenlijk?

De technische en energetische kwaliteit van de 36 eengezinswoningen aan de Van 't Hoffstraat is verouderd. Woningstichting Wel heeft samen met de bewoners onderzocht welk scenario het beste aansluit bij de toekomstige wensen van zowel de bewoners als de corporatie. Zij noemen dit proces co-creatie. BouwhulpGroep heeft als adviseur de bewoners ondersteund bij de zoektocht naar hun woonwensen en de vertaling daarvan in een zogenoemd scenario voor alle woningen. Het resultaat was een door alle partijen gedragen aanpak van de woningen welke vervolgens verder uitgewerkt kan worden. 

​Jouw Thuis is een initiatief van woningcorporatie Portaal, welke als doel heeft om via een serie van één aanpak een bijdrage te leveren aan de duurzaamheidsambities van de corporatie. Middels Jouw Thuis kunnen de bewoners zelf kiezen of en hoe de eigen woning wordt verduurzaamd.  Met een dergelijke individuele aanpak staat de bewoner aan de knoppen en komt de renovatie altijd gelegen. Het bewerkstelligen van 70% deelname is niet meer nodig en er wordt beter aangesloten bij het natuurlijke moment. BouwhulpGroep is vanwege haar kennis en expertise over renoveren in de serie van één gevraagd de corporatie te ondersteunen in de ontwikkeling van een aantal verduurzamingspakketten. Met als uiteindelijke doel dat deze pakketten in de “schappen” komen te liggen van de ‘Jouw Thuis winkel’, de startplek voor bewoners wanneer ze hun woning willen gaan aanpassen.
 
Om eerst ervaring op te doen werd de vooroorlogse wijk Soesterkwartier in Amersfoort als pilot locatie aangewezen. In deze wijk staan bijna 900 grondgebonden woningen, die worden gekenmerkt door een grote mate van diversiteit. BouwhulpGroep heeft de opgave daarom geordend naar componentfamilies. Met als uitkomst dat 900 woningen zijn teruggebracht tot 8 dakfamilies, 5 gevelfamilies en 6 ruimtefamilies. Hiervoor zijn vervolgens verschillende series maatregelen (pakketten) ontwikkeld, die bijdragen aan het gewenste duurzaamheidsniveau van de corporatie. De pakketten zijn door Portaal vertaald naar een haalbare business case, waarmee de eerste fase van het onderzoek werd afgerond.
 
De daaropvolgende fase stond in het teken van Jouw Thuis productontwikkeling. Samen met de markt (toeleverende industrie, uitvoerende partijen en tussenhandel) zijn de pakketten uit de eerste fase vertaald naar concrete producten voor in de Jouw Thuis winkel. BouwhulpGroep werd daarbij gevraagd om als kennispartner dit traject samen met Portaal op te pakken om zo de kwaliteit van de producten in de winkel te borgen.

“Al met al heel aardig gelukt.” Zelfs de vaak ietwat norse Maarten van Rossem kan de door BouwhulpGroep uitgevoerde renovatie van Philipsdorp waarderen. In de NTR-televisieserie ‘Hier zijn de van Rossems’, waarvoor de familie van Rossem steden in Nederland, Duitsland en België bezoekt, deden Maarten en zijn broer Vincent en zus Sis ook de stad Eindhoven aan. De wijk Philipsdorp wordt daarin omschreven als een klassiek tuindorp waarbij de ritmiek van de gevels wordt gewaardeerd. Ook het gebruik van de oorspronkelijke kleuren kan de Van Rossems wel bekoren. Het terugbrengen van beeldbepalende elementen, zoals de kleurstelling, was één van de uitgangspunten voor de renovatie van de wijk. In de aflevering is daarnaast veel aandacht voor het industriële erfgoed van Eindhoven, en worden ook het DAF museum en het Van Abbemuseum bezocht.
 
In 2011 is gestart met de revitalisatie van de wijk met 771 woningen die in 4 fases wordt aangepakt. Beeldbepalende elementen zoals de raam- en kozijnindelingen, schoorstenen en erfafscheidingen zijn hersteld. Daarnaast was er de doelstelling om de vooroorlogse woningen aan moderne woonwensen en wooneisen te laten voldoen. In 2017 heeft BouwhulpGroep voor dit project de Dirk Roosenburg publieksprijs, de architectuurprijs van Eindhoven, gewonnen.
 
De hele aflevering 'Hier zijn de Van Rossems' in Eindhoven is hier terug te kijken.

Vandaag vieren we feest! Op 1 mei 1978 werd BouwhulpGroep opgericht met de ambitie om bewoners te ondersteunen met kennis en advies over wonen in hun bestaande woningen. De eerste renovatiegolf was net begonnen en er moest dringend tegenwicht geboden worden tegen de enge technische blikken van de gemeentelijke woningcorporaties. Het betaalbaar en prettig wonen zou daarmee ernstig in het gedrang komen. BouwhulpGroep demonstreerde dat het mogelijk was om samen met bewoners oplossingen te bedenken die wél echt de kwaliteit van het wonen verbeteren.

In de tachtiger jaren startte de tweede renovatiegolf, in gang gezet door de oliecrisis. Met veel problemen rondom het na-isoleren van woningen. BouwhulpGroep coördineerde toen een omvangrijk onderzoeks- en demonstratieproject, genaamd E’novatie. Dat liet zien dat juist door ervaringen van bewoners te verzamelen en te evalueren, bouwkundige en bouwfysische kennis effectief tot goede oplossingen kon leiden.

Nu zijn we toe aan de derde Renovatiegolf die nog omvangrijker is dan de voorgaande. Er moet om de klimaatdoelstellingen te halen een aanzienlijke CO2 reductie gerealiseerd worden. Daaraan gekoppeld de ambitie is om woningen (aard)gasloos te maken. Vanwege deze grote opgave zie je weer een sterke focus op techniek en dreigt het betaalbaar en prettig wonen wederom op de achtergrond te raken.

BouwhulpGroep heeft de kennis en ervaring die in de afgelopen veertig jaar is opgedaan opnieuw ingezet om dit te keren. Met de introductie van 18 formules onder het merk Alliantie+, waarbij bewoners met betaalbare oplossingen stap voor stap hun woningen kunnen renoveren en verduurzamen. Dit afgestemd op de individuele woonwensen van bewoners geproduceerd door middel van een geïndustrialiseerd proces dat is afgestemd op de ‘vraag van één’.

Samen met een nieuwe generatie enthousiaste en ambitieuze mensen laat BouwhulpGroep nog steeds zien dat het gaat om duurzaam en prettig wonen en dus niet om renoveren alleen. Met na 40 jaar nog steeds de bewoner ‘aan de knoppen’!
​

Regelmatig krijgen we een verzoek van studenten voor een afstudeerstage.  BouwhulpGroep staat hier voor open omdat we dan samen nieuwe thema’s kunnen verkennen die kansrijk zijn voor de dagelijkse praktijk.  Zo is er afgelopen jaar een student van Hogeschool Utrecht bezig geweest met het onderzoek naar een circulair dak component, als uitbreiding van het aanbod van Alliantie+. Hij heeft gekeken naar het hellend dak, een dak familie die ruim 2,3 miljoen keer voorkomt. Na een uitgebreide afweging, waarin naar verschillende materialen maar ook naar het proces van monteren en demonteren is gekeken,  is er een aangepast dak detail naar voren gekomen dat circulair is. Het onderzoek is zo opgezet dat het een herhaalbare werkwijze biedt voor andere componenten.

Op basis van het onderzoek naar het dak was de belangrijkste conclusie dat er in de detaillering niet zo heel veel verandert. Het dak pakket wordt iets hoger en zwaarder, maar dit alles valt binnen de marges van de desbetreffende dak familie. Wel werd duidelijk dat circulariteit in de bouw nog onderontwikkeld is. Het aantal beschikbare materialen, maar ook kennis over materialen en processen is beperkt. Het is dus wel mogelijk om een circulaire component te ontwikkelen, maar hoe communiceer je daar nu over en hoe maak je de keuze voor een klant inzichtelijk? Daar liggen voor de bouwindustrie nog grote stappen.
​

De noodzakelijke verduurzaming is een uitgelezen kans om meer kwaliteit toe te voegen aan een gebouw. Zo kan bij een gevelrenovatie naast het toevoegen van hoogwaardige isolatie de hele gevel een andere architectonische uitstraling krijgen. Het moment van onderhoud volgens de MJOP (meerjarenonderhoudsplanning) kan hierbij aangegrepen worden om zowel meer technische als meer beeldkwaliteit toe te voegen. Wat dacht u van een moderne en tijdloze facelift voor een jaren tachtig appartementencomplex of Amsterdamse grachtenpanden aan het Boletenplein in Asten?

Woningbouwvereniging Bergopwaarts heeft in Asten een complex met 47 appartementen. Dit hoefijzervormig gebouw is gelegen aan het Boletenplein en gebouwd in begin jaren tachtig. Om te voldoen aan de duurzaamheidsdoelen van 2050 zal ook dit complex aangepakt moeten worden. Daarnaast is er de ambitie om de leefbaarheid rondom het gebouw te verbeteren. Aan BouwhulpGroep is de vraag gesteld hoe deze twee ambities samen aangepakt kunnen worden. BouwhulpGroep heeft duurzaamheidsambities en de MJOP voor dit complex uitgezet in de tijd. Het onderhouden van de verschillende gebouwonderdelen zijn uitgelezen kansen om extra kwaliteit toe te voegen. Het geplande onderhoud aan de gevel is hiervoor de eerst gelegenheid. 

BouwhulpGroep is sinds de zomer van 2017 gestart met het onderzoek naar het renoveren van dak, gevel en vloer van 124 woningen in de wijk De Leest te Veghel. De woningen zijn gebouwd volgens het bouwsysteem ´Coignet´, waarvan er in de periode 1959-1975 meer dan 30.000 zijn gebouwd. Samen met de bewoners van 100 particuliere woningen - verenigd in een tweetal VvE’s - en woningcorporatie Area (24 huurwoningen) is de huidige kwaliteit in kaart gebracht, zijn de ambities verkend en de toekomstmogelijkheden onderzocht. Centraal hierbij staat het verduurzamen van de schil van de woningen, welke zorgt voor een verbeterde uitstraling, comfortverhoging en besparing op energielasten. En daarnaast oog heeft voor de maatschappelijke opgave van de toekomst: een belangrijke eerste stap zetten richting een CO2 neutrale woning in 2050.

Op dit moment worden diverse renovatie scenario’s uitgewerkt, waarbij ook de mogelijkheden voor een objectgebonden financiering worden onderzocht om tot een haalbare business case te kunnen komen. Uitgangspunt hierbij is dat de kleinste portemonnee bepaalt, betaalbaarheid van het wonen nu en in de toekomst staat voorop. Vanuit de Innovatieve Aanpakken van de VNG is de gemeente Meijerijstad een faciliterende stakeholder voor De Leest. Dit heeft onder meer ervoor gezorgd dat voor het financieringstraject expertise vanuit het Stimuleringsfonds Volkshuisvesting (SVn) kan worden ingezet.

Het streven is om rond de zomerperiode bij de bewoners een akkoord op te halen voor één van de renovatie scenario’s. In die periode is ook een akkoord op financiering gewenst, zodat in het najaar van 2018 concrete stappen richting realisatie kunnen worden gezet.

In een volgend nieuwsbericht zullen we verder ingaan op de innovatie van deze nieuwe aanpak voor renovatie.

In onze haalbaarheidsonderzoeken zoeken we samen met de corporatie naar het juiste scenario voor de gewenste ambitie voor hun complex en haar bewoners. Hierbij worden alle kwaliteiten en dilemma’s van de huidige toestand zorgvuldig onderzocht en deze worden afgezet tegen de gewenste kwaliteit. De benodigde maatregelen die hieruit volgen worden voorzien van financiële consequenties. Op basis van deze resultaten adviseren wij de corporatie over het best passende scenario of de best passende scenario’s. Niet alleen nu maar gericht op leefbaarheid in de tijd.
​
Voor de kenmerkende ruime rug aan rug woningen in de Waart in Helmond hebben we na ons haalbaarheidsonderzoek het voorgestelde programma verder uitgewerkt tot aanbestedingsstukken. Resultaat van het onderzoek is de woningen (in uitstraling) gedifferentieerd aan te pakken om de noodzakelijke stedenbouwkundige doorbraak te ondersteunen. Door deze aanpak wordt de sobere, besloten wijk getransformeerd tot een open en levendige buurt waarbij ondanks de differentiatie in uiterlijk een  architectonische en stedenbouwkundige samenhang voelbaar is.

Wat gebeurt er als je een tafel in een restaurant de menukaart voorlegt? Iedereen kiest zijn eigen favoriete gerecht. Ditzelfde gebeurd wanneer je bewoners de keuze geven hoe hun huis gerenoveerd moet worden. Volkshuisvesting Arnhem is deze uitdaging aangegaan en heeft bewoners de keuze gegeven uit drie renovatie scenario’s: conserveren (label B), renoveren (label A) en transformeren (label A+/gasloos). Aan BouwhulpGroep is gevraagd om mee te denken hoe verschillende renovatiescenario’s naast elkaar plaats kunnen vinden zonder dat hierbij grote verschillen in beeldkwaliteit ontstaan. Dit heeft geleid tot nieuwe kaders voor beeldkwaliteit en een routekaart voor de verduurzaming van het complex.
 
In de wijk Malburgen in Arnhem heeft Volkshuisvesting Arnhem een complex van 130 woningen gebouwd in begin jaren ’60. In de loop der jaren zijn enkele woningen verkocht aan particulieren, waardoor er een gesnipperd bezit is ontstaan. De overgebleven 130 woningen worden gerenoveerd om te voldoen aan de duurzaamheidsdoelen van de toekomst. De drie renovatiescenario’s, welke stap-voor-stap of in één grote stap aan deze doelen gaan voldoen, zijn aan de bewoners voorgelegd. Bewoners hebben hierin een keuze kunnen maken waardoor er naast een gesnipperd bezit ook een gesnipperde aanpak van scenario’s is onderstaan. De kaders van het beeldkwaliteitsplan geven aan welke ‘onderdelen’ van de woning aangepakt kunnen worden in zowel toe te voegen kwaliteit als uitstraling. Door het beeldkwaliteitsplan te koppelen aan de routekaart voor de verduurzaming van het complex blijft de bestaande beeldkwaliteit gehandhaafd en kan deze waar nodig verbeterd worden, nu en in de toekomst.

Met oog voor betaalbaarheid en schoonheid is het weer comfortabel wonen in Epelenberg. In deze Bredase wijk is het groot onderhoud aan 17 woongebouwen bijna afgerond. Binnen het gestelde budget hebben we de uitstraling en het comfort van de 302 portiekwoningen aangepakt. Met ingrepen in het speelveld tussen renovatie én instandhouding zijn de portiekwoningen subtiel opgewaardeerd zonder het bestaande uit het oog te verliezen. Dit betekent dat er aandacht was voor uniformiteit en geleding en de diversiteit in functies van de woongebouwen.

Naast het verbeteren van de portiekwoningen (bouwsysteem Pronto) hebben we een onderscheidende uitstraling gecreëerd voor de woonblokken waar studenten gehuisvest worden. Ook hebben we een ontwerp gemaakt voor het transformeren van enkele bergingen tot een nieuwe huismeesterpost van WonenBreburg. Een plek waar mensen uit de buurt terecht kunnen voor vragen, klachten of een kopje koffie.

In het westen van het dorp Oud-Alblas bezit woningcorporatie Tablis Wonen drie eengezinswoningen, gebouwd in de jaren vijftig van de vorige eeuw. De woningen maken deel uit van een blok van vijf woningen, waarvan twee woningen in particulier bezit zijn. De corporatie was voornemens het gehele blok op termijn te slopen, maar door de Woningwet valt Oud-Alblas buiten haar kernregio. Sloop van het gehele blok is daarom niet meer aan de orde. Om deze reden heeft ze BouwhulpGroep gevraagd  kort te onderzoeken wat de mogelijkheden zijn om de woningen voor langere tijd door te kunnen exploiteren.
 
Aan de hand van een quickscan onderzoek is de huidige kwaliteit van de woningen in kaart gebracht. Hierbij is niet alleen gekeken naar techniek, ook de beeldkwaliteit en de woontechnische kwaliteit zijn daarin meegenomen. Aan de hand van het huidige kwaliteitsbeeld en de ambities van Tablis Wonen, is een toekomstscenario opgesteld. Een scenario waarmee de levensduur van de woningen met minimaal dertig jaar wordt verlengd. Het verhogen van de energetische kwaliteit en het binnencomfort staan hierbij centraal. Ook gaat de aandacht uit naar het verbeteren van de uitstraling. Dit heeft zich vertaald naar een programma van maatregelen inclusief een financiële doorrekening.

​In de buurt Haansberg in Brunssum bezit woningcorporatie Stichting Weller Wonen negentig etagewoningen, gebouwd in de jaren vijftig. In 2013 is door de corporatie naar bewoners gecommuniceerd dat de woningen - vanwege de beperkte toekomstwaarde - over circa 10 jaar gesloopt gaan worden. Op dit moment vindt er echter een (her)overweging plaats of sloop nog steeds het enig mogelijke alternatief is of dat andere scenario’s zinvol kunnen zijn. BouwhulpGroep is gevraagd te verkennen wat in geval van behoud van deze woningen de toekomstmogelijkheden zijn. Hierbij staan de thema’s betaalbaarheid voor zowel bewoner als eigenaar en duurzaamheid centraal.
 
Middels een quickscan onderzoek is van de huidige opgave een analyse gemaakt op de thema’s beeld (stedenbouw en architectuur), ruimte (plattegrond) en comfort (techniek). Op basis van deze analyse zijn enkele toekomstscenario’s opgesteld waarbij de woningen weer voor de korte of middellange termijn kunnen worden door geëxploiteerd. Naast de effecten op betaalbaarheid - wat betekenen beide scenario’s voor de verhuurder qua investeringsniveau en voor de huurder qua woonlastenniveau - zijn ook de effecten op duurzaamheid (kg CO2) zichtbaar gemaakt. Wat voor invloed hebben de scenario’s op het energie- en materiaalgebruik van de woningen? En hoe verhoudt zich dat tot een scenario voor sloop / vervangende nieuwbouw? Het onderzoek is afgerond met een visie op de toekomst, waarbij vanuit verschillende invalshoeken (woonkwaliteit, betaalbaarheid en duurzaamheid) de afweging inzichtelijk is gemaakt.   

Met de duurzaamheidsambitie van de overheid - CO2 neutraal in 2050 - en de bijbehorende subsidies, worden bewoners en eigenaren van woningen aangemoedigd om te gaan verduurzamen. Het aanbrengen van zonnepanelen om te voorzien in de eigen energievraag is hiervan een bekend voorbeeld. Bewoners die het echt grondig aan willen pakken gaan voor een woning zonder energierekening. Één ding wordt echter vaak vergeten, duurzaamheid gaat niet alleen om de nieuwste technieken en materialen, maar ook om gedrag. Zijn we als bewoners wel kaar voor een duurzame woning of moeten we hier nog in getraind en gecoached worden?
 
Nieuwe technieken, materialen en systemen maken het mogelijk om een Nul-op-de-Meter woning te maken en hiermee te wonen in een woning zonder energierekening. De opgave CO2 neutraal/circulair wordt de volgende stap. In de nieuwbouw worden deze mondjesmaat opgeleverd en gasloze woningen worden gelukkig steeds meer aangeboden. Afgelopen jaar heeft Alliantie+ de eerste gerenoveerde NoM-woning bij particulieren opgeleverd! Begin 2018 worden de volgende 10 opgeleverd. Technisch is het mogelijk, maar het woongedrag moet ook wel passen bij deze moderne manier van wonen. Zo heeft bijvoorbeeld het open zetten van een raampje voor wat extra frisse lucht invloed op de werking van het warmte terugwinning systeem. En wat te denken van een kattenluik in een luchtdichte woning. Belangrijk is dat we bewust worden van de invloed van ons gebruik op onze energierekening. Maar laten we woningen wel blijven gebruiken om in te wonen! Aan ons architecten de opgave om met creativiteit en deskundigheid een positieve bijdrage te blijven leveren aan het genot van duurzaam wonen.