Veel buurten in Nederland kampen met dezelfde problemen: klimaatverandering, woningnood, leefbaarheid en gevoel van veiligheid. Deze veranderingen in de maatschappij vragen van architecten een nieuwe benadering van ontwerp en sociale betrokkenheid. Hoe kunnen we de woonkwaliteit verbeteren? Welke kwaliteit heeft de directe woonomgeving? Wat is de beste keuze voor sociale woningbouw: extra woningen bouwen door inbreiding, renoveren en verduurzamen of toch 'slopen en opnieuw beginnen’? Een brede visie ondersteunt en helpt bij het doorontwerpen van bestaande buurten. Wie anders dan de architect kan de buurt helpen deze verhalen te vertellen!

Sloop is vaak onwenselijk

Een onderzoek naar de huidige (bouwkundige) staat van woningen draait in onze ogen niet alleen om cijfers en economische belangen. Vanuit sociaal perspectief en cultuurhistorisch oogpunt is sloop vaak onwenselijk: bestaand karakter en sociale contacten worden verbroken. Transformatie biedt juist kansen om nieuwe verbindingen in de buurt te creëren tussen oud en nieuw. Helmond Noord is zo’n wijk waar veel gaande is. Het is een wijk waar de leefbaarheid en veiligheid onder druk staan en deze wijk vraagt om een samenhangende lange termijn aanpak. Deze problematiek weerspiegelt zich in de tegenstrijdige kwaliteit van de woningcomplexen gelegen aan het water.

Veranderende woonwensen

De identieke blokken van het woningcomplex zijn prachtig gelegen in het groene hart van de wijk, in een parkgebied met volwassen bomen, grasvelden, wandelpaden en water. De woningen voldoen echter niet meer aan de eisen van de veranderde maatschappij zoals ze oorspronkelijk ontworpen waren: de benedenwoningen als seniorenwoningen en de bovenwoningen als gezinswoningen. Als gevolg daarvan staan woningen leeg of worden ze tijdelijk verhuurd. Door deze verandering ontstaan sociale contrasten in de wijk, neemt de kwaliteit van het rijke groene gebied af en daalt de woonwaarde. Met een  team van woningeigenaren, bewoners, gemeente en betrokken experts zijn we begonnen met het maken van plannen om de buurten integraal aan te pakken. Mede door onze maatschappelijke betrokkenheid en het denken in kansen en mogelijkheden is het begin gemaakt om deze buurt levendig te maken met prachtige duurzame woningen waar iedereen veilig en gezond kan wonen.

Voor WonenBreburg hebben we de renovatie van acht portiekflats rondom de Bredase Agaatstraat voorbereid en ontworpen. En nu de eerste steigers van bouwpartner Van Wijnen zijn afgebroken wordt het resultaat zichtbaar. We zijn er trots op dat we de sobere uitstraling van de flats op een slimme manier hebben weten te verbeteren!

Herwaardering van naoorlogs metselwerkarchitectuur

De flats met in totaal 160 appartementen, zijn gebouwd in 1957 en kennen een traditionele naoorlogse architectuur met weinig ornamenten in de gevels. Het meest opvallend zijn de massief ogende naar buiten komende balkons (zowel aan de voor- als achterzijde). Karakteristiek zijn de speelse kleine raampjes ter plaatse van de portiek bij de kopgevel. Maar de combinatie van balkonbeplating, draagconstructie en de kleurcombinatie van de entrees en de voordeuren gaven de flats een gedateerde uitstraling en een druk gevelbeeld ter plaatse van de entrees. Na 60 jaar waren de flats aan een esthetische opwaardering toe. Hierbij is gekozen om de oorspronkelijke baksteenarchitectuur te laten spreken in combinatie met moderne elementen in de vorm van geperforeerde balkonhekken en voordeuren.

Gasloze renovatie

Sinds de bouw hebben de flats al een aantal veranderingen ondergaan. De oorspronkelijke kozijnen zijn in de jaren ‘80 vervangen door kunststof exemplaren en ook de entree is toentertijd vernieuwd. Het dakpakket is kort geleden al geïsoleerd en vernieuwd. Bij de renovatie zijn ook de gevels goed geïsoleerd zijn nieuwe kozijnen met isolerende beglazing geplaatst waardoor energielabel A is gehaald. Alle woningen worden aangesloten op het warmtenet. Daarnaast worden PV-panelen op het dak geplaatst en wordt voortaan gekookt op inductie waardoor de flats volledig gasloos zijn!

Meer comfort en een lagere energierekening voor bewoners

Vanuit een bewoners klankbordgroep is vanaf de start meegedacht over het plan. Zij hebben nu een comfortabele woning en een lagere energierekening. Ook zijn de badkamers en toiletten vernieuwd waarbij een badkamervergroting mogelijk was. En ze hoeven hiervoor geen huurverhoging te betalen.

Cijfers over de renovatiemarkt
De industrie levert kwalitatieve en betaalbare oplossingen aan de bouwsector. Kennis over trends in deze sector zijn daarbij onmisbaar. Ieder kwartaal organiseert Buildsight uit Den Bosch daarom een bijeenkomst voor leveranciers. Hun nieuwbouwprognoses vormen voor veel bedrijven in de toeleverende industrie een goede basis voor het bepalen van de afzetmarkt en productiecapaciteit. Voor de meest recente editie in Nuland stond een nieuw thema op de agenda: renovatie. Michel van Eekert presenteerde voor het eerst naast zijn prognose voor de woning- en utiliteitsnieuwbouw ook cijfers over de renovatiemarkt. Met een krimpende nieuwbouwproductie komt renovatie in een ander daglicht te staan. Dit is een grote werkvoorraad die continu aandacht vraagt. En een opgave die sinds het klimaatakkoord vraagt om een meer geïndustrialiseerde aanpak om zowel de prijs en de kwaliteit te kunnen garanderen. Omdat het hier een nieuw thema betrof was Yuri van Bergen als gastspreker gevraagd om een presentatie te geven over de verduurzamingsopgave van de gebouwde omgeving, de potentie en impact van renovatie en kansen voor de toeleverende industrie. Zie onderstaande presentatie voor een korte samenvatting van zijn visie en toelichting. Aan het applaus en de complimenten na afloop merkten we dat het publiek het verhaal goed heeft ontvangen!
 
1.000 woningen per dag met Collectieve Component Renovatie
Bijna een kwart van de totale klimaatopgave heeft betrekking op de gebouwde omgeving. Om deze opgave te halen zal het tempo van renoveren naar CO2 neutrale woningen van de huidige 1.000 renovaties per jaar naar 1.000 per dag moeten stijgen. Dit kan alleen worden bereikt als we bewoners direct weten te verbinden met een industrieel aanbod. Door woningeigenaren en bewoners vergaand financieel en technisch te ontzorgen, onbenut arbeidspotentieel te activeren en op te leiden en de uitvoering van verduurzamingsmaatregelen in één week per woning te gaan garanderen is het klimaatdoel van 2050 haalbaar. Een belangrijke voorwaarde voor dit succes is dat deze dienst betrouwbaar is en steunt op bewezen technische en financiële oplossingen die aansluiten bij de wensen van particuliere huiseigenaren én de geplande beleidsdoelen. Willen we een kans maken dan is er een nieuwe visie op de uitvoering van deze renovatiewerkzaamheden nodig. Onze methode van Collectieve Component Renovatie heeft zich bewezen als aanpak waarmee seriematig renoveren mogelijk wordt voor alle woningeigenaren. Dit bereiken we door van onderop met buurtbewoners de vraag op te halen en deze te matchen met een industrieel aanbod van diverse leveranciers. Ben je nieuwsgierig geworden naar deze visie en industriële aanpak zie dan hieronder een korte samenvatting van ons verhaal of meldt je aan voor deze Webinar:
 
Verduurzamen van Wijken: Seriematige renovatie aanpak voor particulieren
Op 26 maart aanstaande verzorgt BouwhulpGroep een Webinar over het verduurzamingsproces in buurten door middel van hoogwaardige buurtparticipatie. Het laat onder meer zien dat het mogelijk is om met een seriematige aanpak in buurten aan de slag te gaan voor en samen met particulieren. Aan de hand van gerealiseerde renovaties wordt getoond wat dit vraagt van zowel de woningeneigenaren, gemeenten én leveranciers:
https://docs.google.com/forms/d/e/1FAIpQLSfMdBue7rBNzzS69dDCuUYWTgjYdwTrKJwsYK06_yFcqS82RQ/viewform

Voor de website van de renovatie van de Leonardusbuurt (www.leonardusinbeweging.nl) is architect Thijs van Tetering geïnterviewd over zijn renovatiereis:
 
Luisteren naar bewoners
Misschien wel het mooiste onderdeel van mijn werk als architect en projectleider is de interactie met de bewoners. In de Leonardusbuurt wonen mensen vaak al tientallen jaren en ze willen er nooit meer weg. Er is eerst veel onzekerheid geweest, want aanvankelijk zouden de woningen gesloopt worden. Na een second opinion bleek renovatie toch mogelijk. Dat doet wat met mensen. Daarom luisteren we altijd eerst naar de bewoners voordat we plannen maken. Hoe woont men graag? Wat is er al goed aan de woning en wat kan er beter?
 
Samen tot een veel beter plan komen
Tijdens een bewonersavond kwam er veel los. Kritiek, maar ook goede suggesties. Daarop pasten we onze voorstellen aan. In de derde fase van het project kiezen we nu voor andere kleuren dan in de eerdere fases. In plaats van gele kozijnen met donkergroene accenten, gaan we nu voor crème-wit met groen. Later is ook het ventilatiesysteem besproken. Eerst wilden we een ventilatiebox op zolder plaatsen, maar de bewoners uit de klankbordgroep kwamen met de optie voor een box in een verlaagd plafond op de begane grond. Daarmee gingen we terug naar de tekentafel. En wat bleek? Dit was een veel beter plan!
 
Weer trots op de Leonardusbuurt
De plannen voor deze fase zijn klaar, en de renovatie is al halverwege. Ik ben pas echt tevreden als de bewoners straks blij zijn met het eindresultaat. Dat is altijd mijn doel geweest: een comfortabele woning ontwerpen voor bewoners die klaar is voor de toekomst. Ik geloof dat de gerenoveerde woningen veel opleveren op het gebied van gezondheid, het verlagen van de energielasten en een verbeterd wooncomfort. Ik ben trots op hoe de plannen, samen met bewoners, tot stand zijn gekomen. En op het beeld van het nieuwe Helmondse tuindorp. Ik hoop dat de bewoners straks weer trots zijn op hun Leonardusbuurt en zij positief terugkijken op de renovatie.
 
De Leonardusbuurt wordt gerenoveerd met dank aan het team: Volksbelang, Jansen-Huybregts, Groep5700 en gemeente Helmond

Brussel, de bestuurshoofdstad van Europa, en afgelopen week de plek waar we de afsluitende bijeenkomst van de Europese Horizon2020 projecten Save The Homes en Re-Modulees hadden. In het oude parlementsgebouw werden alle resultaten gepresenteerd aan projectpartners, maar ook vertegenwoordigers vanuit de Europese Commissie voor een publiek van professionals.
 
Voor BouwhulpGroep is Save the Homes vooral een wijkaanpak die we samen met de Gemeente Rotterdam hebben opgezet. Een wijkaanpak waarin we van onderaf bewoners benaderen om hen te helpen bij het verduurzamen van hun woning. We doen dit op een manier waarbij we collectieven in de buurt vormen zodat je samen met anderen in de buurt (niet noodzakelijk je directe buren) tot een renovatieplan komt, met hoge ambities (deep renovation). Met onze benadering kan een uniforme aanpak toch voldoen aan individuele wensen van bewoners. Het is dan ook niet nodig om iedereen dezelfde kwaliteit te laten kiezen, of voor dezelfde oplossing te gaan. Maar door gezamenlijk op te trekken, plannen te maken en tot seriematige uitvoering over te gaan, wordt er een proces ondersteund dat bewoners zelf als individu niet georganiseerd krijgen. En dat hier als collectief van bewoners met veel minder inspanning kan worden verzorgd. 

​Save the Homes ging uit van het opzetten van een One Stop Shop (OSS) om woningeigenaren vergaand te ontzorgen bij verduurzaming. Wij hebben het ingericht als een proces voor ondersteuning in de buurt, in samenwerking met Alex Energie als vertrouwd gezicht voor buurtbewoners. Met vooraf (gezamenlijk) ontwikkelde oplossingen voor een buurt, zodat iedereen die in de omgeving woont kan kiezen wat ze wel of niet willen toepassen. Geïnteresseerd in het proces en of de behaalde resultaten? Neem dan contact op Haico van Nunen ([email protected]).

​Stapsgewijs wordt Eindhoven duurzamer in samenwerking met haar bewoners en gebouweigenaren. Na de geslaagde renovatie van de ruim 700 monumentale woningen in Philipsdorp voor Woonbedrijf zijn we door de gemeente Eindhoven gevraagd voor een mooie opgave in dezelfde buurt. Aan de Frederiklaan is de gemeente de eigenaar van een bedrijfsverzamelgebouw dat verduurzaamd moet gaan worden. Ook dit gebouw heeft een beschermde status in Eindhoven, zoals de rest van de buurt, dus dat vraagt om een zorgvuldig vormgegeven ontwerp. Maar dit is niet de enige uitdaging. Draagvlak onder de huurders, de huidige bouwkundige staat van het pand en de benodigde investering in onderhoud en renovatie vragen ook om een integrale afweging in de maatregelen. Als creatief renovatiespecialist maken wij door een integrale benadering inzichtelijk welke mogelijkheden en consequenties er zijn. Met deze informatie kunnen we vervolgens samen met de eigenaar en huurders het gesprek voeren om samen een weloverwogen besluit te nemen voor de verduurzaming van het karakteristieke pand.
 
Het verduurzamen van gebouwen staat op dit moment bovenaan het lijstje van vastgoedeigenaren. Maar hoe kunnen we dit nu goed doen zonder over een aantal jaren spijt te hebben. Spijt, omdat blijkt dat de grote investering niet het gewenste resultaat heeft opgeleverd. Of spijt omdat het gewaardeerde erfgoed is verminkt. Of spijt omdat achteraf toch doorgepakt had moeten worden, omdat het niet voldoet aan de duurzame beleidsdoelen. We kunnen natuurlijk niet in de toekomst kijken en ontwikkelingen kunnen snel gaan, maar veel spijt is te voorkomen door aan de voorkant meer tijd te nemen voor het ontwikkelen van een integrale vraag met draagvlak van gebruikers en stakeholders. Tijd om  niet in de diepte, maar juist in de breedte te verkennen.
Dit is onze bewezen werkwijze en hiermee ondersteunen we vastgoedeigenaren al ruim 45 jaar, waarvan de duurzaamheid van het resultaat zich inmiddels heeft bewezen! 

Al meer dan 45 jaar verlenen we hulp bij technische vragen over de gebouwde omgeving in opdracht van woningeigenaren en bewoners. Naast de vaak omvangrijke programmastudies, internationale onderzoeken en wijkgerichte aanpakken wordt de BouwhulpGroep ook gevraagd voor specifieke deelstudies. Mede dankzij onze zorgvuldig opgebouwde kennis en bewezen praktijkervaring kunnen we voor deze technische en bewoners vraagstukken oplossingen aangedragen, die onze opdrachtgever helpt met het zetten van de juiste vervolg stappen.
 
Een mooi voorbeeld om te benoemen is een vraag van Gemeente Eindhoven ter aanvulling van een lopend project. Vanwege de gekozen maatregelen was men niet helemaal zeker of een beoogde gevelingreep de beste keuze was. Voor dit onderdeel hebben we ons kennis ingezet om de spouwen van het kenmerkende bouwwerk te beschouwen en de kwaliteit hiervan te bepalen. Uit dit deelonderzoek is gebleken dat niet overal de buitengevel geschikt is om spouwisolatie aan te brengen. Op basis hiervan hebben we in het uiteindelijke ontwerp voorzetwanden opgenomen om de karakteristieke waarde van het gebouw niet te schaden. In dit voorbeeld is een optimale afweging tussen prijs-kwaliteit en schoonheid van de gevel bepalend geweest.
 
Tweede voorbeeld dat de uitdaging van duurzaam renoveren laat zien, is een vraag van Woningbelang over de kwaliteit van een specifiek type zonnesysteem op daken. Door de nieuwe inzet van een volledig pv-indak systemen bij sociale woningbouw zijn er vragen gesteld over de totale kwaliteit van deze daken inclusief een verkenning naar de aandachtspunten voor veiligheid. Ook hier hebben we onze kennis van onze praktijk gebundeld met informatie van gerenommeerde instanties en leveranciers. Recent zijn steekproeven uitgevoerd bij enkele woningen waar dit systeem is uitgevoerd. Binnenkort wordt het definitieve advies afgerond.
 
Dankzij onze roots als onderzoeker en renovatiespecialist bieden we al bijna vijf decennia lang de helpende hand voor woningeigenaren om oplossingen te vinden voor complexe én ook specifieke en gerichte vraagstukken. Zie hier dan ook het krantenartikel van het Eindhovens Dagblad uit 1979:

Het doorvoeren van veranderingen is niet iedereen zijn of haar favoriete onderwerp. Vaak is men vertrouwd met het bestaande, dus waarom moet het dan anders? Wat is hier beter aan, en welke voordelen biedt het mij persoonlijk? Veranderingen brengen dus vaker onrust en onzekerheid met zich mee dan directe steun en enthousiasme. Als particuliere woningeigenaar heb je zelf de regie in handen over het moment, de keuze voor en de impact van de verandering. Maar als huurder van een woning is die regie er niet, daar bepaalt de verhuurder vaak wat en wanneer het moment om te starten met veranderen. Het is belangrijk dat een huurder kan en mag participeren binnen het planproces. Zodat hij of zij ook daadwerkelijk weet wat er staat te gebeuren en wellicht ook een steentje kan bijdragen om tot een zo goed mogelijk plan te komen. De gezamenlijke weg hiervoor kent vaak hobbels, maar meestal weten huurder en verhuurder elkaar wel te vinden. Maar wat als je er niet met elkaar uitkomt en er onvoldoende draagvlak is voor de gemaakte plannen? Een second opinion kan dan mogelijk uitkomst bieden.
 
BouwhulpGroep wordt decennia al gevraagd voor second opinion onderzoeken. Aanleiding hiervoor is de door verhuurder gemaakte keuze of genomen besluit waar de huidige (groep van) bewoners zich niet mee kunnen verenigen. In de meeste gevallen betreft het een keuze met de grootste impact: slopen van het bestaande en vervangen door nieuwbouw omdat investeren in behoud niet rendabel wordt geacht of niet tot de gewenste toekomstkwaliteit leidt. Dit zijn besluiten die niet over één nacht ijs gaan, maar bij bewoners vaak wel rauw op het dak kunnen vallen. Soms doordat de argumentatie achter de keuze tot onbegrip leidt, soms doordat bewoners zich onvoldoende gehoord vinden en soms door het sentiment wat er heerst. Dit kan daarmee leiden tot onrust of zelfs een vertrouwensbreuk tussen corporatie en bewoners. In onze second opinion onderzoeken staat daarom het proces centraal.
 
Onder begeleiding van onze ervaren specialisten gaan bewoners en corporatie samen de opgave beschouwen, waarbij we stevig inzetten op het creëren van begrip voor elkaars standpunten. Dit is nodig om tot een constructief en inhoudelijk gesprek te komen over de ontwikkeling van een aangepast of alternatief plan. Een plan waar onder alle belanghebbenden voldoende draagvlak voor is. Want één ding staat voor ons als een paal boven water: zonder draagvlak leidt geen enkel plan tot een succes!

Eind januari was gedurende twee dagen de derde algemene bijeenkomst (general assembly) van het Europese Horizon2020 project MC2.0 in Bolzano bij EURAC om het eerste projectjaar af te sluiten. MC2.0 is een driejarig project met bijna 25 ketenpartners dat een kostendoorbraak in de productie van Building Integrated PhotoVoltaics (BIPV) probeert te bereiken door slim gebruik te maken van ontworpen (Mass Customized) halffabricaat PV-‘folie’. Deze ‘folie’ kan in de laatste stappen van de productie van bouwelementen worden toegepast om bijvoorbeeld energieleverende gevels en daken te maken. Collega Lucas Bakker was namens BouwhulpGroep aanwezig om voor ons werkpakket een presentatie te geven, dat goed leek te vallen!

Energieleverende bouwdelen zijn al langer in ontwikkeling, maar momenteel blijft grootschalige implementatie en marktacceptatie achter door de hoge kosten, gebrek aan sectorsamenwerking en onduidelijkheid in het certificeren van BIPV plus een eenvoudige ontsluiting naar de markt. Het MC2.0 consortium, dat bestaat uit experts op het gebied van PV grondstoffen (o.a. AMAT), productie technieken(o.a. Maan Groep), bouwelementen (o.a. BMI Monier), logistiek (o.a. VDL) en implementatie in de keten (o.a. EURAC), probeert al deze drempels te verhelpen en zo op termijn Mass Customized PV gereed te maken voor de markt.

We zijn blij dat we aan dit project kunnen bijdragen met onze kennis van de bestaande woningvoorraad, waarmee we kunnen definiëren wat de marktpotentie in de gebouwde omgeving is, en met onze ontwerpers nieuwe BIPV-toepassingen kunnen demonstreren bij woningrenovaties. Dankzij onze integrale benadering van buurten kunnen we individuele vragen efficiënt bundelen naar een collectieve uitvoering, geschikt voor Mass Customization. Een jaar geleden hadden wij hier ook een bericht over geschreven.

Hiernaast zijn we onder andere samen met projectcoördinator Roland Valckenborg en Niels van Loon (TNO), Michael Daenen en Nikoleta Kyranaki (IMEC) en verschillende product leveranciers binnen het consortium aan het verkennen hoe we onze BIPV bouwelementen aan de vraagzijde van de bouwketen populair kunnen maken. Over ons voorstel hiervoor gaf Collega Lucas Bakker enthousiast een presentatie.
​
Je kan meer over dit project lezen op de project site.

De Waterbuurt in Zoetermeer, die is ontworpen en opgezet in de geest van het experiment en vernieuwing, staat opnieuw in het teken van een cultuurhistorisch “experiment”. De bewoners van de Waterbuurt nemen de regie in eigen hand over de leefbaarheid en verduurzaming in hun wijk. En er is iets moois ontstaan: een unieke participatievorm tussen de huiseigenaren, woningcorporatie Vidomes en de gemeente Zoetermeer. BouwhulpGroep is gevraagd om deze bijzondere ontwikkeling naar een breed gedragen toekomstvisie te ondersteunen en een beeld voor de wijk vorm te geven. Samen met buurtbewoners, woningeigenaren en experts is er een uniek resultaat bereikt. Een resultaat volledig in de geest van vernieuwing!

Vanuit de energietransitie en de integrale Visie Zoetermeer 2040 voor de stad en haar samenleving, werd een verduurzamingstraject gestart in de Waterbuurt. Het bleek een uitdagende opgave voor de bewoners en woningcorporatie. Door de verkoop van woningen door de jaren heen ontstond een wijk met zogenaamd ‘gespikkeld bezit’. Met de vergaande ambitie om in 2040 zonder fossiele brandstof te wonen is er behoefte aan een gezamenlijke visie en een integrale aanpak. In gezamenlijke interactieve bijeenkomsten hebben wij samen met buurtbewoners, woningeigenaren en experts het karakter van de buurt verkent en samen de toekomstige visie en het beeld van de Waterbuurt gevormd binnen de kaders van verduurzaming.

De Waterbuurt is een typische jaren zeventig wijk in Meerzicht: rijk aan groen en met een herkenbaar karakter. De wijk is ontworpen in het teken van een cultuurhistorisch ‘experiment’: een zoektocht naar een gevarieerde en betere woonomgeving met aandacht voor mens en natuur. Samen met bewoners hebben wij de antwoorden gezocht op de volgende vragen: Welke veranderingen kan de Waterbuurt ondergaan zonder dat deze cultuurhistorische waarde en sfeer verloren gaan? En welke mogelijke veranderingen geven juist een herwaardering aan de wijk maken deze tot een bijzondere duurzame woonwijk? De uitkomsten worden in het Beeldkwaliteitsplan vastgelegd. Door binnen de afspraken van het Beeldkwaliteitsplan te blijven kunnen huiseigenaren (individueel of collectief) zonder een vergunning aan te vragen aan de gang met de verduurzaming van hun woning in hun eigen tempo.  

De gemeenteraad van Zoetermeer was zeer enthousiast over het voorstel voor participatie, noemde dat ‘hoogwaardige participatie’ en steunt dit uitstekende initiatief. Voor wie de reactie van de raad graag zelf wil terugkijken kan dat via onderstaande link:
https://zoetermeer.bestuurlijkeinformatie.nl/Agenda/Index/fbe120c0-2a3b-4f61-a2a2-9648c32f5b98

90% van de woningen in 2050 staan er nu al! Het momentum om met elkaar aan de slag te gaan - om te versnellen, samen te werken en de verschillende opgaven integraal te benaderen - is daar. Dit heeft de organisatie van het Springtij forum doen besluiten om voor de editie van 2023 een aparte track, met de 'loods' van deze track Anno Drenth, te organiseren gericht op de verduurzaming van bestaande wijken. Samen met Petra en Jan van het Klimaatverbond was collega Yuri uitgenodigd om in september op basis van de ervaringen van onze integrale buurtaanpak inhoudelijk het gesprek aan te gaan.
 
Sinds 2010 vindt jaarlijks op het eiland Terschelling het driedaagse Springtij forum plaats waar actief met elkaar wordt gezocht naar nieuwe samenwerkingsverbanden en de creatie van mogelijke cross-over oplossingen voor een duurzame toekomst. De nationale agenda met duurzame thema’s vormen de aanleiding voor zo’n duizend mensen uit de brede samenleving, overheid en bedrijfsleven met elkaar via een inhoudelijk forum aan kunst, cultuur, landschap, beleving en het eilandgevoel met elkaar de juiste dingen te gaan doen.
 
Dankzij het enthousiasme in de groep zijn wij sinds deze aftrap niet meer gestopt met onze track. In een van de vervolgsessies op Springtij’23 stond vorige week 'Het Nieuwe Normaal (HNN)’ centraal. Tomas Peeters en Wytze Kuijper gaven een duidelijke toelichting op wat HNN is en hoe dit tot stand is gekomen. HNN is een initiatief in de Nederlandse bouwsector dat zich richt op het bevorderen van circulair bouwen. Wie het volledige verslag wil teruglezen kan hier de nieuwsbrief vinden.
 
Aan BouwhulpGroep en het Klimaatverbond werd gevraagd om ervaring uit de praktijk te delen. In het bijzonder onze ervaringen met circulair renoveren als onderdeel van de buurtaanpak. In een korte presentatie hebben we onze resultaten van onderzoeken over circulariteit in de praktijk van woningcorporaties in opdracht van RVO, Transitieteam Circulaire Bouweconomie en de Groene Huisvesters gedeeld samen met een aansprekend voorbeeld van dit nieuwe normaal binnen een integrale aanpak van een buurtrenovatie uit onze eigen praktijk. Deze presentatie is te vinden via onderstaande link:
​

​Dit jaar willen we graag onze collega’s voorstellen. De spits wordt afgebeten door senior bouwkundige Johan:
 
In 2005 ben ik bij BouwhulpGroep komen werken, daarvoor heb ik lang bij een architectenbureau gewerkt. Na mijn studie ben ik eerst bij een klein architectenbureau gaan werken. Maar vrij snel ben ik via enkele contacten doorgestroomd naar een bureau in Eindhoven. Op verschillende locaties in Eindhoven heb ik daar nagenoeg 20 jaar gewerkt. Hier heb ik vooral traditioneel tekenwerk achter een tekenbord gedaan. Met meerder collega’s op de werkvloer was dit altijd fijn en relaxed werken. Hier heb ik veel ervaring opgedaan in zowel traditionele bouw als systeembouw en op zowel bouwtechnisch als constructief vlak. Ook heb ik nog deels de academie van bouwkunst gedaan maar jammer genoeg niet afgerond.
 
Op een gegeven moment wilde ik ergens nog eens een nieuwe start maken en ervaring opdoen in een andere omgeving. Hierbij lag de wereld van de bestaande bouw niet direct voor de hand. Maar de bureaucultuur van de BouwhulpGroep, met toen nog Martin Liebregts aan het roer, sprak me wel aan. Wel bleek dat bestaande bouw een heel andere benadering vraagt dan nieuwbouw. Mede hierom heb ik na 3,5 jaar nog een jaar een overstap gemaakt naar een architectenbureau in opbouw. Martin gaf aan dat ik altijd nog eens op gesprek kon komen en van dat aanbod heb ik na één jaar ook weer gebruik gemaakt om terug te keren.
 
In de eerste jaren hield ik me vooral bezig met bouwtechnisch ondersteuning, teken- en onderzoekwerk voor de projectleiders. Later kwamen er steeds meer facetten bij van planontwikkeling tot onderzoeken en van het opstellen van renovatiescenario’s tot aan de realisatie uitvraag naar bouwpartners. Steeds ondersteunend en als vraagbaak voor collega’s. Dus eigenlijk hou ik me bezig met alle onderdelen om wonen voor de bewoners comfortabel, veilig en gezond te maken.
 
Mijn favoriete projecten zijn werken waarbij behoud van het beeld en karakter een voorwaarde is. Of juist het tegenovergestelde, wanneer een esthetische kwaliteitsverbetering van een complex een impuls aan de omgeving geeft. In beide gevallen is inventarisatie, detaillering en materiaalkeuze een uitdaging. Dit kunnen kleine dingen zijn die een groot verschil maken, zoals de verdekte ventilatieroosters in Philipsdorp en de luifellatei boven de voordeuren in de Kruidenbuurt, beide wijken in Eindhoven. Maar de samenhang tussen de verschillende componenten maken het geheel. Graag hou ik me bezig met uitdagende technische vraagstukken waarbij de oplossing uiteindelijk voldoet aan de gevraagde kwaliteit en praktisch ook optimaal realiseerbaar is. En zeker ook de gevarieerdheid van de werkzaamheden met een ondersteunende rol voor de collega’s zodat ik meestal van alle werken min of meer op de hoogte blijf.
 
Ik ben trots op een project wanneer de realisatie van het werk kwalitatief goed uitgevoerd is, overeenkomend met de uitwerking en vraag van de opdrachtgever. En als de ingreep daarnaast ook een verbetering van de woonkwaliteit aan de bewoners geeft. Ik weet niet beter dan dat de bouwsector zeer traditioneel en behoudend in uitvoeringsstructuur en materiaalkeuze is. Pas nu zie ik gelukkig dat er meer aandacht komt, en er ook stappen worden gezet, met de toepassing van andere biobased materialen welke bijvoorbeeld zijn opgenomen in prefab elementen. Ik verwacht dat deze ontwikkeling zich versneld zullen doorzetten, zeker als opdrachtgevers hierin initiatieven nemen en aannemers stimuleren om hierin expertise en toepassingen te ontwikkelen. Uiteindelijk zal dat ten goede komen aan de producenten van de grondstoffen (bijvoorbeeld met alternatieven in de landbouw), verwerkers en zeker de bewoners van de woningen.

Expertisecentrum Verduurzaming Zorg (EVZ) organiseerde vrijdag 8 december een bijeenkomst ‘CO2 routekaart Roadshow’ waarin gesproken werd over de ontwikkelingen in de verduurzaming van woonzorgvastgoed. BouwhulpGroep was daar één van de sprekers van de deelsessies waarin kennis en ervaringen over dit thema werden uitgewisseld. Naast het van gedachten wisselen over de benodigde investering om woonzorggebouwen energetisch te verbeteren en CO2 neutraal te maken is het belangrijk om af te wegen of deze mogelijk grote investering wel spijtvrij is. Als een gebouw qua gebruik namelijk in de toekomst niet meer passend is voor de doelgroep dan is het zonde van de investering – en ook dat is niet duurzaam. Om te komen tot een juiste afweging is daarom een integrale benadering  essentieel.
 
In de deelsessie ‘duurzame renovatie door ontwerp’ hebben we daar aandacht aan besteed. We kunnen op een snelle manier inzicht geven in aanpasbaarheid van de plattegronden bij een (veranderend) programma van eisen. Ook hebben we het in de deelsessie over de inhoud van dit programma van eisen gehad. Zowel in ons onderzoek, wat we voor Stimular hebben uitgevoerd rondom dit thema, als tijdens de deelsessie werd er gesproken over de behoefte aan grotere wooneenheden en meer zelfstandige wooneenheden (aparte slaapkamer, eigen badkamer, toilet en keuken). Maar is dit nu wel zo logisch als we ook zien dat er juist behoefte is aan meer en betaalbare wooneenheden?
 
De tool die we in de presentatie hebben laten zien kan een mooie start zijn om te verkennen wat de aanpassingsmogelijkheden van een bestaand gebouw zijn. Vervolgens kunnen we maatwerk leveren om een renovatieplan te maken voor het woonzorggebouw.
 
Zie hier de presentaties van het congres op de website van EVZ
 
Zie hier een eerder nieuwsbericht over dit onderzoek

Woningcorporatie Goed Wonen is bezig met een herstructureringsplan voor de wijken Berglaren en Molenakker in Gemert als vervolg op eerdere fases in 2005 en 2007. De circa 100 woningen zijn oorspronkelijk gebouwd in de jaren ’50 en in de jaren ’80 gerenoveerd. Opvallend zijn de lange bouwblokken en diepe percelen. De verwachting van de corporatie is dat hier minimaal 30% meer woningen toegevoegd kunnen worden. Voor de uitwerking hiervan zijn vier bureaus, waaronder BouwhulpGroep, gevraagd om met onbevangen en onafhankelijke blik naar deze twee buurten te kijken en een plan van aanpak en visie te presenteren. Hiervoor hebben we de corporatie samen met de gemeente en een vertegenwoordiging van de huurders bij ons op kantoor uitgenodigd voor een gesprek.
 
De fysieke en sociale opgave kunnen in onze ogen niet los van elkaar worden gezien en vragen om een integrale toekomstvisie op de buurt voor zowel de bestaande als nieuwe woningen. In deze toekomstvisie staat omschreven waar de buurt - al dan niet op termijn - behoefte aan heeft, zowel vanuit het wonen als de leefbaarheid. De visie biedt hiervoor de kaders en geeft voor de complexen de oplossingsrichtingen om het gewenste einddoel in de tijd te bereiken. Voor het gesprek over de buurten hebben wij gekozen voor een interactieve werksessie waarbij aan de hand van onze woonpuzzel allerlei themakaarten zijn besproken. Waarbij ons voorstel zich goed laat samenvatten door het uitgangspunt: Renoveren, tenzij… Vanuit hier zijn verschillende scenario’s gepresenteerd waarover enthousiaste discussies zijn gevoerd.
 
In ons aanbod hebben we duidelijk gekozen voor een scenario van Renoveren, tenzij. Dit betekent dat we de oplossingen voor deze opgave hebben gezocht in het behouden van de buurt. Door woningen te splitsen, kleinschalig te bouwen voor specifieke doelgroepen maar voornamelijk te verduurzamen door renovatie en vergroenen van de buurt samen met de bewoners.

Grenzend aan het spoor in Oudenbosch staat een typisch jaren 80 geschakelde en aaneengesloten woonblok. In deze periode werden vele gesubsidieerde woningen gebouwd. Waarbij het beperken van bouwkosten en isoleren van de bouwschil meer aandacht kreeg dan de schoonheid van het gebouw. Kenmerkend was het gebruik van materialen die destijds degelijk en onderhoudsarm werden geacht. Want zo was de gedachte toen, als we slim ontwerpen op beheer dan blijft het wonen voor iedereen betaalbaar. Mede hierdoor werden  gevelbeelden bepaald door het minimale benodigde aantal gevelopeningen en werden geen ornamenten toegevoegd. Je zou kunnen zeggen dat de woningen zonder poespas zijn vormgegeven. De geplande renovatie is daarom ook het moment om niet alleen het (achterstallige) onderhoud duurzaam weg te werken maar ook om opnieuw te investeren in de schoonheid en functionaliteit van deze woningen.

Achter de tijdsgeest van de woningen aan de Spoorlaan schuilen ook diverse kwaliteiten die het wonen op die locatie aantrekkelijk maken. Ondanks de nabijheid van de spoorlijn zijn de huurders erg blij met hun woningen omdat ze zowel op landelijk als op buurt niveau centraal liggen. Men is snel in de randstad maar ook zo bij het station en het centrum van Oudenbosch. Daarnaast is er een mix van woningtypes in het woonblok, wat de mogelijkheid biedt voor huurders om ruim te wonen in een woning die het beste bij hun woonwens past. Ook met betrekking tot het comfort in de woningen is goed nagedacht over de positie van vertrekken in de plattegrond. Aan de spoorzijde zijn de hellende daken met betonnen dakpannen dominant aanwezig en hier zijn de entrees, keukens en badkamers gesitueerd (ruimtes waarin men een beperkte tijd aanwezig is). Aan de achterzijde, grenzend aan loggia’s en de grote tuinen, zijn de woonkamers en hoofdslaapkamers gesitueerd met grotere gevelopeningen en uitzicht op groen. Dit is de gevelzijde waar licht en lucht de ruimte krijgen.

Deze woningen uit 1985 zijn inmiddels op verschillende vlakken technisch gedateerd en vragen om een verbetering die past bij een duurzame ambitie. Woonkwartier heeft BouwhulpGroep gevraagd om zich over dit plan te buigen en visie te geven op het pad dat bewandeld zou moeten worden richting een duurzame toekomst. Geheel passend in de filosofie van BouwhulpGroep om in stappen te renoveren, is de uitdaging niet enkel gelegen in het verbeteren van de schil en installatie op natuurlijke momenten. Maar kunnen maatregelen in de tijd ook aangegrepen worden om beeld van en de ruimte in het complex te verbeteren. Te denken aan buitengevelisolatie in combinatie met het vergroten van buitenruimtes voor de bovenwoningen of vloervervanging van benedenwoning en het splitsen van de woningen op de begane grond om een groter aantal kleine woningen te kunnen realiseren.

Het resultaat van onze visie is dat we veel potentie zien om deze woningen eenvoudig te verduurzamen én tegelijkertijd de woningen aantrekkelijk te maken voor bewoners en de buurt. De oplossing is niet alleen om ze technisch te verbeteren, maar ook de toekomstwaarde van het complex met verbetering van beeld en ruimte te vergroten. Daarmee wordt dit complex passend gemaakt voor de ambities die gelden in het klimaatakkoord voor 2050.

We zijn blij met onze nieuwe stagiair Jesse. Graag stelt hij zichzelf even voor:

Mijn naam is Jesse van den Braken en ik loop sinds begin oktober stage bij BouwhulpGroep in Eindhoven. Momenteel studeer ik MBO Bouwkunde niveau 4 aan het Summa College in Veldhoven waar ik in het derde leerjaar zit. In dit leerjaar is het de bedoeling dat ik 20 weken stage loop bij een architectenbureau. Voor mij is de keuze gevallen op BouwhulpGroep, omdat ik hier kennis kan maken met veel verschillende werkzaamheden in de verduurzaming van de bestaande bouw.

Nu loop ik inmiddels al zes weken stage, en ik heb het heel erg naar mijn zin. De eerste stagedag heb ik een eigen project gekregen waarin alle hoofd werkzaamheden zitten die mijn collega’s uitvoeren. Het project betreft de verduurzaming van een woning in de wijk ‘Oude Gracht’ te Eindhoven. Hier is een bewonerscollectief aan het onderzoeken hoe een deel van de wijk collectief van warmte kan worden voorzien. De verduurzaming van de woning moer hierop inhaken.

Ook ben ik mee geweest op locatie bezoek in Helmond waar ze bezig zijn met het renoveren van de Leonardusbuurt. Voor dit project heb ik een aantal werkzaamheden mogen verrichten, waaronder een ontwerp maken om twee relatief grote woningen terug te brengen naar vier compacte eengezinswoningen. En bij een aantal woningen de bergingen op een goede plek intekenen zodat alle bewoners in de toekomst ook achterom kunnen.
​
De medewerkers van BouwhulpGroep vertellen mij uitgebreid over hun vak en hier leer ik veel van. Ik merk dat ze allemaal met passie over hun werkzaamheden praten. Ik hoop nog veel te mogen leren in de komende twee maanden, en dat mee kan nemen in mijn toekomst als bouwkundige. Rest mij nog om mijn vriendin bij voorbaat te danken voor het bakken van een appeltaart voor mijn collega’s om een goede beoordeling veilig te stellen.

In een krantenartikel uit 1973 staat: ‘Houtrijke Wychense huizen door lage prijs een succes’. In oktober 1972 had minister Udink nog feestelijk de 10 duizendste woning gereed verklaard. Uiteindelijk zullen de PéGé-woningen op circa 12 duizend woningen blijven steken. Medio jaren zeventig was het gedaan met de systeemwoningen. En nu, veertig jaar later, is bijna niet te achterhalen waar in de periode van zo’n twintig jaar al deze woningen gebouwd zijn. Natuurlijk, enkele grote locaties zijn bekend: Wijchen, Groesbeek, Beuningen, Heumen, Ulft. Al het speurwerk zorgt ervoor dat zo’n 15 procent van al deze woningen op dit moment te lokaliseren zijn. De rest is stil opgenomen in de vele dorpen van Gelderland, Noord-Brabant en Limburg, waar ze in het verleden zijn neergezet, en waar ze veelal in de volksmond nog steeds worden aangeduid met de PéGé woningen.
 
Bovenstaande passage is afkomstig van een artikel uit 2012. Deze is geschreven door Martin Liebregts, één van de oprichters van BouwhulpGroep (1). Ook in 2023 staan de PéGé’s bij Bouwhulp nog steeds scherp op het netvlies. Zo hadden we onlangs 40 van deze systeemwoningen ‘in handen’. Gelegen in het Gelderse Varsseveld, één van die dorpen waaraan Martin in zijn artikel aan refereerde. Woningcorporatie Wonion heeft Bouwhulp gevraagd om een scenariostudie uit te voeren. Met als doel om te komen tot een afweging voor de toekomst van de woningen. In de studie is onderzocht welke maatregelen op het gebied van onderhoud en verduurzaming nodig zijn, zodat de woningen weer voor 50 jaar vooruit kunnen. De doelstellingen van de corporatie liggen daarmee hoog: de woning moet na de ingreep op veel aspecten vergelijkbaar zijn met de kwaliteit van nieuwbouw. Vooral wat betreft de energetische verbetering: de prestatie eis is niets minder dan NOM en EPV. Tegelijkertijd heeft ze ook de ambitie om op het gebied van materiaalgebruik circulaire kansen aan te grijpen.
 
De verduurzamingsopgave kent daarmee enigszins een paradox. We willen een woning onderhouden, technisch en energetisch verbeteren, maar dat vergt wel veel nieuwe materialen die een (negatieve) impact hebben op de duurzaamheid. In de studie is daarom een verdiepende analyse gemaakt naar de voorgestelde maatregelen binnen het scenario, de mate van hun impact en of er alternatieven zijn middels andere oplossingen of vervangende materialen (substitutie). Bovendien speelt ook altijd nog de vraag wat beter is met het oog op de lange termijn: het bestaande gebouw aanpassen, of toch kiezen voor sloop en nieuwbouw? Middels een doorrekening van het scenario op Milieu Kosten Indicator (MKI) is inzicht verkregen welke gebouwonderdelen de meeste impact veroorzaken, waar kansen liggen voor (een circulaire) optimalisatie en hoe een hoog niveau renovatie als deze zich verhoudt tot sloop/vervangende nieuwbouw. Met de studie heeft Wonion de bouwstenen in handen om toe te werken naar een afweging voor de toekomst van de 40 PéGé woningen in Varsseveld. Bovendien heeft het nieuwe inzichten opgeleverd als het gaat om de toekomstwaarde van de PéGé’s in zijn algemeenheid. Waarbij het artikel uit 2012 nog steeds als een goed vertrekpunt dient, maar kan worden aangevuld met de brede verduurzamingsopgave anno 2023.
 
​1. Kennisbank bestaande woningbouw, Martin Liebregts, 10 december 2012  

Gemeente Arnhem heeft met de Arnhemse Aanpak Woningisolatie de ambitie om 35.000 woningen voor het jaar 2030 te isoleren. Ofwel een verduurzamingsopgave van 5.000 per jaar - 14 woningen per dag tussen nu en 2030. Om dit doel te bereiken zal de verduurzaming flink moeten worden versneld. Het collectief organiseren, uitvragen en uitvoeren van de renovatie van woningen kan hieraan bijdragen. Maar dit kan de gemeente Arnhem niet alleen, en daarom hebben zij de Arnhem Isolatie Challenge opgezet. Onze collectieve Ikwoon buurtaanpak sluit hier goed bij aan, en we zijn door naar de volgende ronde van deze Challenge!

Op dit moment zijn er nog veel redenen om je eigen woning niet duurzaam te renoveren. Hoge kosten, ingewikkelde keuzes, een slepende uitvoering en een gebrek aan kwaliteitsgaranties spelen hierin een belangrijke rol. Daarnaast zit de planning van aannemers en installatiebedrijven vaak al voor lange tijd vol. Individueel maatwerk is onbegonnen werk, dus waar moet je als woningeigenaar beginnen?

De gewenste versnelling kan alleen worden bereikt door huiseigenaren vergaand financieel en technisch te ontzorgen, onbenut arbeidspotentieel te activeren en op te leiden en de uitvoering van verduurzamingsmaatregelen in één week per woning te realiseren. Oftewel een integrale en collectieve aanpak die de brug slaat tussen mens en techniek. Deze aanpak samen met lokale organisaties, genoemd Ikwoon, is dan ook voor de wijk en door de wijk. De klantenreis begint bij de Ikwoon webapp (ikwoon.io), waarin een huishouden stapsgewijs verschillende vragen beantwoord over hun huidige woonsituatie en woonwensen, waarna passende oplossingen worden getoond op component niveau. Vervolgens kan men kiezen om dit in een collectief uit te gaan voeren.

Wij kijken erg uit naar 30 november, wanneer we samen gaan kijken of er een match is tussen ons consortium (BouwhulpGroep, Klimaatverbond Nederland en de Blauwewijkeconomie / Spijkerenergie) en de gemeente Arnhem om de integrale buurtaanpak te laten starten.

Wordt vervolgd!

Wat wil ik aan mijn woning verbeteren? Welke verduurzamingsmaatregel past bij mij? Hoe ga ik energie besparen? Allemaal vragen waar steeds meer mensen mee te maken krijgen. Voor veel eigenaar-bewoners zijn dit lastige vragen. Het verduurzamen van een woning is niet hun dagelijks werk, maar toch willen ze de juiste keuze maken. Je kunt dit natuurlijk in je eentje uitzoeken, maar je kunt dit ook samen doen met de mensen in je buurt vanuit de gedachte ‘samen sta je sterk’. In Rotterdam liggen vier pleinen met ieder vijfentwintig woningen verdeeld in twee woningtypen. Buurtbewoners van deze pleinen hebben het initiatief genomen om samen de mogelijkheden voor verduurzaming te verkennen. Hun woningen zijn 100 jaar oud en zijn door de jaren heen al veelvuldig verbouwd. Het ene huishouden heeft isolatie en zonnepanelen aangebracht, het ander woont in een woning met bijna originele staat.

Samen met deze initiatiefnemers en ondersteund door de gemeente Rotterdam is BouwhulpGroep op zoek gegaan naar een mogelijke route voor verduurzaming. We hebben een aantal woningen bezocht en met de bewoners gesproken. Gesprekken over hun huidige woning en welk beeld ze hebben bij ‘verduurzamen’. Maar ook over de betrokkenheid van de gemeente bij dit soort trajecten en hoe een ideaal proces er voor hen uitziet. We hebben een enquête in de buurt gehouden zodat we in beeld hebben welke maatregelen mensen graag willen nemen, en er is gevraagd hoe er wordt gedacht over verduurzaming in het algemeen.  Want wat drijft hen om iets aan hun woning te doen?

Voor BouwhulpGroep vormt dit één van de sporen voor een integrale buurtaanpak. We onderzoeken hoe we de vraag kunnen bundelen en op basis van die gezamenlijke vraag een interessant aanbod voor de bewoners krijgen. Op dit moment zit we nog in de eerste fase (onboarding, www.savethehomes.net). De volgende stap wordt het organiseren van een bijeenkomst waar samen met de bewoners een definitieve route bepaald gaat worden. Zijn er kansen om gezamenlijk op te trekken en wat zijn de voordelen om als collectief een verbeterplan te maken? Ziet men kansen voor collectieve oplossingen in de energietransitie, zoals een buurtbatterij? Of wordt de centrale vraag duurzaam blijven wonen rondom het plein.
​
We houden jullie op de hoogte!

Iedere opgave is uniek en vraagt van een architect een bewust ontwerp met kennis van het verleden en een vooruitzicht op gebruik, toekomst en samenleven… een passende oplossing en creatief ontwerp met een bijzonder verhaal. Zo lang als ik me kan herinneren was ik altijd aan het onderzoeken en creëren: of dat nu een tekening of een grotere droom was. Een studie architectuur was dan ook de logische keuze. Dagelijks stap ik vol passie en plezier in de creatieve werkomgeving. En dan gaat het niet zo zeer direct over het project zelf, maar over het proces van idee naar het werkelijk maken. Het creëren van iets zinvols voor anderen en samen met anderen.

BouwhulpGroep spreekt me aan vanwege de grote diversiteit in  projecten, de maatschappelijke betrokkenheid en het toekomstgericht ontwerpen. De afwisseling van schaalniveaus en opgaves zorgen ervoor dat iedere dag anders is! Zelf ben ik erg leergierig ingesteld en ik vind het leuk om op onderzoek uit te gaan. Of het nu gaat om het creëren van een visie, het ontwikkelen van een beeldkwaliteitsplan voor de wijk, het ontwerpen van de gevels, het uitzoeken van materialen, het visualiseren in 3D of het uittekenen van een plan; elk project en iedere opgave spreekt mij op zijn eigen manier aan en geeft me de kans om erin te duiken en mijn kennis te verbreden.

Samen met mijn collega’s hier bij BouwhulpGroep beperken we ons niet alleen tot het realiseren van woningbouw maar creëren we volledige leefomgevingen. Samen met opdrachtgevers en de bewoners werken we actief aan het creatieve ontwikkelproces en de zoektocht naar het verborgen verhaal uit het verleden. Het leuke hieraan vind ik de complexiteit van de verschillende aspecten en schaalniveaus die aan bod komen. Iedere opgave is daardoor dynamisch en uniek op zichzelf. Het verbinden van cultureel erfgoed met de snelle veranderingen in de samenleving en technologie blijft een uitdagende taak die me blijft inspireren. Het is bijzonder dat ik mijn bijdrage kan leveren aan het creëren van duurzame, hoogwaardige leefomgevingen waar het welzijn van mensen centraal staat.

 Woon je in een buurt met actief betrokken buurtbewoners dan gebeurt er wel eens wat. Zaterdag 30 september is bij buurthuis ’t Anker in de Waterbuurt in Zoetermeer een duurzaamheidsinformatiemarkt georganiseerd door het lokale bewonerscollectief VBEL: Waterbuurt in transitie. Tijdens deze informatiemarkt konden de ongeveer dertig aanwezige bewoners – na de opening van wethouder sociale zaken en duurzaamheid Bouke Velzen – vragen stellen aan de Mobiele showroom van het Energieloket Zoetermeer, duurzaamheidsconsulenten van Piëzo, Duurzame Energiecoöperatie Zoetermeer (DEZo), MLZ-groep over luchtkwaliteit en een adviseur energietransitie en duurzaamheid van de gemeente Zoetermeer. Daarbij waren Yuri van Bergen en Lucas Bakker van BouwhulpGroep ook aanwezig om alles te vertellen over de voorbereiding om tot een menukaart te komen met daarop spijtvrije oplossingen gericht op het aanpassen en verduurzamen van de woning. Met de menukaart wordt voor iedere bewoner de mogelijkheid geboden om de woning te verduurzamen op het eigen moment, in het eigen tempo en binnen de mogelijkheden van de eigen ambities en portemonnee Een traject dat gezamenlijk met gemeente, woningcorporatie Vidomes en VBEL is gestart.
 
BouwhulpGroep is in eerste instantie ingeschakeld in de Waterbuurt naar aanleiding van problemen met grindplaten aan de gevels van de woningen. De opgave is daarna uitgebreid tot een integraal onderzoek naar verduurzamingsoplossingen voor de woningen van zowel de particuliere bewoners als de huurders van Vidomes. Door samen met bewoners onderzoekend te ontwerpen zijn we gekomen tot oplossingen in de smaken Betaalbaar, Slim & Snel en Duurzaam voor de componenten daken, gevels, vloeren en installatie. In gesprek met buurtbewoners werd de belofte van een collectieve menukaart goed ontvangen. Deze mensen beamen een grote behoefte aan duidelijkheid over het proces, de plannen en verwachte resultaten. Maar zien ook de voordelen van vooraf meer inzicht en duidelijkheid in zowel de prijs, kwaliteit en zekerheid op spijtvrije keuzes. We kijken terug op een geslaagde middag en we blijven samen met de bewoners van de Waterbuurt, de gemeente en de woningcorporatie enthousiast verder bouwen aan een duurzame buurt!
​
Zie ook ons eerdere nieuwsbericht:
https://www.bouwhulp.nl/actueel/huurders-en-particulieren-werken-samen-aan-verduurzaming-van-hun-buurt .

Woningcorporatie Woonkwartier wil samen met de bewoners van een kleine autonome woonbuurt met 48 eengezinswoningen aan de rand van Zevenbergen de kwaliteit van de woningen en de woonomgeving verbeteren. En gezamenlijk de mogelijkheden verkennen om tot een integrale visie en buurtplan te komen. BouwhulpGroep is gevraagd dit proces inhoudelijk te ondersteunen en te begeleiden door middel van onderzoekend te ontwerpen. Als architect en adviseur helpen we woningeigenaren te komen tot een haalbaar, gedragen, integraal en realiseerbaar plan voor de aanpak van woningcomplexen. Hierbij werken we van woning tot woonomgeving en van onderhoud tot sloop-nieuwbouw.   
 
Naast het inzetten van onze eigen specialistische kennis als architect en adviseur hebben we een bewonersgroep uit de buurt begeleid. Zij geven hierbij vanuit hun eigen woonervaring en woonbeleving aan wat ze wel of juist niet fijn vinden aan hun eigen woning en woonomgeving. En wat hun (woon)wensen zijn richting de toekomst. Dit doen we op een actieve manier aan de hand van verschillende thema’s en diverse gesprekstechnieken. Een belangrijk resultaat is dat er in het team op deze manier begrip ontstaat voor het belang van iedere betrokkene. En daarmee draagvlak voor het uiteindelijke plan voor de wijk!

Wil de renovatie van ruim 8 miljoen woningen voor 2050 gaan slagen dan zullen de oplossingen naast duurzaam ook mooi moeten zijn. Hierbij is het belangrijk dat wordt aangesloten bij zowel de schoonheid van het verleden als bij de behoefte naar hedendaagse kwaliteit. Juist dit vraagstuk vormde voor VMRG de reden om BouwhulpGroep te vragen om ze mee te nemen in onze 45-jarige praktijk. Op 19 september zijn alle bij de VMRG (Vereniging Metalen Ramen en Gevelbranche) aangesloten bedrijven uitgenodigd in het Nederlands Openluchtmuseum om met een terugblik naar de bouwhistorie inspiratie op te doen voor de bouwtoekomst. Die middag heeft Architect Thijs van Tetering een presentatie ‘Het belang van de terugblik’ verzorgd die aansloot bij het thema. Hij gaf inzicht in het leren van de rijke historie van 8 miljoen bestaande woningen. En neemt de aanwezigen mee in de ontwikkeling van de Nederlandse woningvoorraad in de twintigste eeuw. Bij een terugblik in de tijd valt op dat er grote aantallen woningen zijn gebouwd in bepaalde periodes in de geschiedenis met een grote uniformiteit in bouwwijze en plattegrond. Dit gegeven maakt het interessant om te onderzoeken hoe eenzelfde groep woningen optimaal gerenoveerd of getransformeerd (door bijvoorbeeld woningen te splitsen of op te toppen) kan worden. Thijs schetst de renovatie opgave waarvoor wij de komende decennia staan. De verwachting is dat 90% van de huidige ongeveer 8,5 miljoen woningen, er nog steeds staat in 2050. Al die woningen zullen in de komende 25 jaar minimaal eenmaal gerenoveerd moeten worden. Enerzijds vanuit de onderhoudsvraag en anderzijds vanuit de verduurzamingswens. In 25 jaar betekent dat 275.000 renovaties per jaar, oftewel 5.300 woningen per week. Dat is dus meer dan 1.000 woningen per werkdag tot aan 2050!
 
In de woningbouw zijn een aantal kenmerkende fases te zien. Rond 1920 ontstonden de Tuindorpen met een traditionele architectuur en een groen karakter. Een grote piek vormt de wederopbouwperiode na de Tweede Wereldoorlog. Er werd gebouwd met veel herhaling en massaliteit. De voor Nederland zo kenmerkende doorzonwoning deed haar intrede in de jaren ’60. In de jaren ’70 van de vorige eeuw is de grootste bouwpiek tot op heden te zien; deze ligt rond 1975 toen er meer dan 150.000 woningen zijn gebouwd, een enorme hoeveelheid. Ter vergelijking; in 2022 was dit ongeveer de helft. In deze periode ontstonden ook de bloemkoolwijken. Opvallend zijn de ruime woningen met vaak een berging  aan de voorzijde. In de jaren ’80 hadden we weer een dip in de woningbouw, het is crisistijd en er worden daarom kleinere en smallere (en dus goedkopere) woningen gebouwd. De jaren ’90 worden gekenmerkt door de opkomst van de VINEX woningen. De presentatie werd afgesloten met de uitspraak ‘I’m a Hardcore Architect’ wat mooi aansluit bij de Hardcore Aluminium campagne van de VMRG.

Aan de noordoostzijde van het centraal station in Breda, grenzend aan het spoor, ligt de wijk Doornbos-Linie. Deze bijzondere locatie is een gewilde plek om te wonen in Breda. Hier heeft WonenBreburg 48 karakteristieke portieketagewoningen in haar bezit, gebouwd in het midden van de jaren 50. Deze woningen zijn verdeeld over twee woongebouwen en vormen de façade van het Edisonplein. Samen met de overstaande gebouwen waar in de plint commerciële functies bevinden. Met daarboven woonruimtes is het plein aan alle zijden gesloten. Dit prachtige plein vormt voor ons het decor om als ontwerpregisseur samen met WonenBreburg te werk te gaan.

In het verleden hebben we al gestudeerd op de mogelijkheden rondom dit plein. Onlangs zijn we gevraagd om de beoogde plannen concreet te gaan maken en tot realisatie te brengen. Om het project tot een succes te brengen is draagvlak nodig bij bewoners, corporatie en gemeente. Naast de technische kwaliteit wordt daarom ook de oorspronkelijke en huidige beeldkwaliteit van het complex in kaart gebracht, zodat er gegronde uitgangspunten voor het ontwerp gevormd kunnen worden die voor alle partijen als een win-win worden beschouwd. Dit is nodig om vervolgens een voorstel te kunnen maken voor het verbeteren van de architectonische kwaliteit. Recent is ook de beoogde bouwpartner (van Wijnen) aan het team toegevoegd. Binnen dit bouwteam zullen we de komende periode het plan verder uitwerken van ontwerp naar een plan gereed voor realisatie. Het integrale plan zal vervolgens in de bouwvoorbereiding en gedurende de uitvoering door BouwhulpGroep worden getoetst op de beeld- en ruimtelijke kwaliteit. Zodat de woningeigenaar en bewoners met zekerheid kunnen genieten van wonen op een bijzondere plek in Breda-Noord.

In de jaren zestig van de vorige eeuw zijn in Nederland veel (uitbreidings)wijken gebouwd. De vraag naar nieuwe woningen was enorm, de bouwproductie steeg destijds - met meer dan 100.000 woningen per jaar - naar ongekende hoogte. Deze buurten worden nog steeds gewaardeerd door haar ruime opzet met de aanwezigheid van veel ‘licht, lucht en ruimte’. Maar ze zijn qua samenstelling ook vaak eenzijdig te noemen; de grondgebonden woningen van het doorzontype domineren het straatbeeld. Sommige van deze buurten - met daarin overwegend sociale huur - hebben te maken met leefbaarheidsproblemen omdat er kwetsbare doelgroepen wonen. Daarnaast spelen er ook maatschappelijke vraagstukken zoals de toenemende vergrijzing, de vraag naar meer (en andere type) woningen en de energietransitie. Dit alles zorgt ervoor dat woningcorporaties zich buigen over de vraag hoe dit soort buurten toekomstbestendig zijn te maken. Zo ook Mooiland uit Grave, die BouwhulpGroep heeft gevraagd te helpen bij het ontwikkelen van een integrale toekomstvisie voor een buurt, waarin al deze opgaves samenkomen.
 
In vijf maanden tijd en in vijf bijeenkomsten is samen met het regieteam van Mooiland - met daarin een vertegenwoordiging van verschillende afdelingen binnen de corporatie - intensief samengewerkt aan de totstandkoming van de toekomstvisie. Een zorgvuldig doorlopen proces waarin onder begeleiding van BouwhulpGroep stap voor stap is toegewerkt naar het eindresultaat. Dit heeft geleid tot een menukaart met daarop diverse bouwstenen om op buurt- en woningniveau kwaliteitsaanpassingen door te voeren, gericht op zowel de huidige als toekomstige bewoners. De bouwstenen dragen op verschillende manieren bij aan het toekomstbestendig maken van de buurt. Van het verduurzamen van bestaande woningen, het verdichten door woningen te splitsen tot het herontwikkelen van kleine deellocaties zodat ruimte ontstaat voor andere woonvormen. Met de toekomstvisie heeft de corporatie diverse oplosrichtingen in handen om samen met de buurt en andere belanghebbenden een aanpak in de tijd te ontwikkelen